Uch fazali sistemaga iste'm olchilar (elektr lampalari) ulangan
sxemani tuzing.
Uf
= 230 volt.
Elektr lampalarning har birining quw ati 100 vatt.
B
— bir fazadagi elektr lampasining /f
tok kuchini topish
kerak.
6-bob.
0‘ZGARMAS TOK ELEKTR MASHINALARI
6 .1 .0 ‘zgarmas tok mashinalarining tuzilishi
6.1.1-rasmda o'zgarm as tok mashinasining umumiy ko‘rinishi
va ko'ndalang kesimi ko'rsatilgan. Mashinaning qo ‘zg‘almaydigan
qismi stator deb atalib, po‘lat magnit o ‘tkazgich (1)
staninaga
joylashgan (2). Magnit o'tkazgichning ichki doirasi bo‘yicha po‘lat
qutblar joylashgan (3) bo‘lib, ular yupqa po'lat tunkalardan tay-
yorlangan. Qutblarga o ‘ramli g ‘altak!ar joylashtirilgan (4). Tok
bu g‘altaklardan oqib o ‘tib, qutblarda o'zgarmas magnit oqimlarini
hosil qiladi. M ashinaning aylanuvchan
qismi rotor deb atalib,
po'lat tunukalardan silindr shaklida tayyorlangan bo'lib, uzuna-
sidagi qirqilgan ariqchalar (pazalar) ichiga cho‘lg‘amlar oTalgan
g'altaklar joylashtirilgan. R otor aylanganda
bu oTam larda elektr
yurituvchi kuch hosil bo'ladi. G 'altakdagi oTam lam ing uchlari
kollektorlarga ulangan (5). Bu kollektor plastinkalar g‘ildirak
shaklida bir-biriga izolyatsiyalar bilan yopishtirib joylashtirilgan.
Bu izolyasiyalar shaffof mineral (slyuda) jismlardan tayyorlangan.
Kollektorlarga tashqi tom ondan cho‘tkalar bosim bilan yopishib
turadi (6). Bu cho'tkalar ko‘mirga o‘xshaydi. Ular alohida cho'tka
ushlaydigan qismlarga joylashtirilgan (7). Kollektor cho‘tkalari
bilan birga o'zgaruvchan tokni o'zgarm as tokga aylantirib beradi.
Rotorning o ‘qi (vali) (8) podshipnikga joylashtirilgan bo'lib, ma-
shinaning
chetidagi qopqoqlarga
0
‘rnatilgan (9). M ashinaning
qutblariga joylashtirilgan cho'tkalardan chiqqan simlaming uchlari
(10), yopiladigan qopqoqning ichiga olib kelinadi. M ashinaning
oyoqlari (11) uni
fundam entga mahkam lash uchun, dum aloq
ilgaklari (12) esa uni koTarish va boshqa joylarga ko‘chirish uchun
xizmat qiladi.
52
www.ziyouz.com kutubxonasi
Q u tb la rig a jo y la s h tir ilg a n o ‘ra m la rn i q o ‘z g ‘a tu v c h i
cho‘]g‘amlari deb aytiladi. 0 ‘ramlar qutblarda va ular orasida magnit
m aydonini hosil qilish uchun xizmat qiladi. Mashina yakori
aylantirilganda (generator vazifasida), unda elektr yurituvchi kuch
hosil bo'ladi, agarda (dvigatel vazifasida)
elektr toki ulanganda
yakor o ‘rami deb aytiladi.
Dostları ilə paylaş: 
