Geo graf iya

tektonik k o ‘llar
deyiladi. Issiqko‘l va Baykal k o ‘llari shunday k o ‘llardir.
Tog‘ daryolari vodiylarida chuqur 
t o ‘g ‘on k o ‘llari
uchraydi. U lar 
to g ‘lar qulab, vodiyni to ‘sib qolishidan vujudga keladi. Pom ir to g ‘- 
laridagi Sarez k o ‘li shunday hosil b o ‘lgan. Tekislikdagi daryolar ilonizi 
o ‘zanlarda oqadigan joylarda eski, qoldiq o ‘zanlar suvga to ‘lib qolib, 
o ‘zan k o ‘llar
paydo b o ‘ladi.
Agar k o ‘llarga daryolar quyilsa-yu bironta ham daryo oqib chiq- 
masa, bunday k o ‘l 
oqm as k o ‘l
deyiladi. Kaspiy, Orol k o ‘llari shunday 
k o ‘llar. A gar k o ‘llard an daryo oqib chiqsa, u 
o qar k o ‘l
dey ilad i 
(47-rasm). Baykal k o ‘liga 300 dan ortiq daryo quyiladi va undan bitta 
katta daryo - A ngara daryosi oqib chiqadi. Baykal - oqar k o ‘l. Odatda 
iqlim i issiq o ‘lkalardagi oqm as k o ‘llar suvi sh o ‘r b o ‘ladi. C hunki 
q o ‘shilgan suv b u g ‘lanib ketib, suvda erigan tuzlar qoladi. Dunyodagi 
eng sh o ‘r k o ‘l A rabiston yarim orolidagi O ‘lik dengiz. U ning 1 litr 
suvida 270 gram m gacha tuz bor.
K o ‘llardan inson turli m aqsadlarda foydalanadi. Sho‘r k o ‘llardan 
tuz olinadi, sho‘r suv va balchiq ayrim kasalliklarni davolashda qo ‘lla- 
niladi. Chuchuk k o ‘llardan baliqchilik, parrandachilikni rivojlantirishda, 
toza suvidan aholi va x o ‘jaliklarni suv bilan ta ’minlashda foydalaniladi.
edurtm_uz
67
47-rasm. 
Oqmas (a) va oqar (b) ko ‘llar.
Y
E
R
N
IN
G
SU
V
Q
O
B
IG
T
— 
GIDR
OS
FER
A

---

Y
E
R
N
IN
G
SU
V
Q
O
B
IG
‘I 
— 
GIDRO
SFE
RA
Insonlar su n ’iy k o ‘llar -