Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasi təHSİL İnstitutu

1-2 yaş.
Uşaq birinci ilin sonuna qədər gəzməyə, danışmağa və əşyalarla hərəkət etməyə 
başlayır. Bu göstəricilər onun ikinci ildəki inkişafını müəyyən edir. Əlverişli şəraitdə iki yaşlı 
uşağın çəkisi hər ayda 170-190 q, boyu isə 1sm artır. İki yaşına qədər uşağın çəkisi orta hesabla 12-
12,7 kq, boyu isə 85-86 sm. çatır. İki yaşlı uşağın təxminən 20 süd dişi çıxır. Erkən yaş dövrü 
uşaqların intensiv fiziki inkişaf dövrüdür.

---

29 
Bu dövrdə uşaqların orqanizminin müqaviməti artır, əsəb sistemi daha da davamlı olur 
və əmək qabiliyyəti yüksəlir. Oyaqlıq dövrünün müddəti yuxuya nisbətən daha uzun olur. 1,5 yaşa 
qədər uşaqlar 3-3,5 saat oyaq qala bilirlər, 1,5 yaşdan sonra isə bu müddət 5 saata qədər artır. 
Qıcıqlanma və tormozlanma prosesləri daha differensial və dolğun olur. O, fiziki cəhətdən 
möhkəmlənir və çevikləşir. Bu dövrdə uşağın mərkəzi sinir sistemində də nəzərə çarpacaq 
dəyişiklik baş verir. Onda özünü göstərən mühüm cəhətlərdən biri əsas hərəkətlərin daha 
mürəkkəb növləri üçün zəmin yaradan düzxətli hərəkət vərdişinin xeyli təkmilləşməsidir. Bu 
uşağın ətraf mühitə münasibətini dəyişir, psixologiyasının formalaşmasına təsir göstərir.
İkinci yaşın axırlarından uşağın ünsiyyətin vasitə və yollarını dərk etməyə başlaması mənəvi 
tərbiyə üzrə işin aparılması üçün zəmin yaradır. Bu dövrdə kollektivdə uşaqların birgə fəalliyyəti 
tədricən xeyirxah, emosional ünsiyyət münasibətləri yaradır.
Təlim prosesində, məşğələlərdə, gündəlik həyatda tərbiyəvi işin düzgün qurulduğu şəraitdə 
uşaqlarda məişət əşyaları və oyuncaqlarla düzgün davranmaq bacarığı yaranır. Əşyalarla təmasda 
olan və fəalliyyət göstərən uşaq onları xassələrinə ( formasına, ölçüsünə ) görə fərqləndirə bilir. 
Həyatın ikinci ilində uşağın indiyədək düşünülməmiş tərzdə həyata keçirdiyi hərəkətlər sistemi 
əşyavi fəaliyyətə çevrilir. Əşyavi- manipulyativ fəaliyyət bu dövrün aparıcı fəaliyyət tipi olmaqla, 
uşaq şəxsiyyətinin formalaşmasında müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Bu prosesdə uşaq əşyaları 
söküb-yığmaqla onların xassələrini dərk edir. Uşağın əşyalarla davranışı fəal sürətdə formalaşır və 
bununla eyni vaxtda onda nitqmənimsəmə prosesi baş verir. Bu isə ümumiləşdirməyə aparma 
qabiliyyətinin və əyani-obrazlı dərketmənin inkişafını təmin edir. Bu dövrdə uşağın nitqinin 
inkişafı onun sonrakı uşaqlıq illəri üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Söz ehtiyatı 1 yaşda 10-20 
söz, 1,5 yaşda 30-40 söz, 2 yaşda isə 300-ə qədər sözü əhatə edir. 
İkinci ilin axırlarına uşaqların inkişafı arasında kəskin fərdi fərqlər özünü səbətarıq şəkildə 
göstərir. Ona görə də hər bir uşağın fərdi xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması zərurəti qarşıya çıxır. 
Erkən yaş dövründə uşağın şüurunda yaranan ən mühüm yenilik onun öz fərdiliyini “Mən” 
obrazını dərk etməsidir. Bu dövrdə həmçinin uşaq özünü şəxsiyyətlərarası münasibətlərdə subyekt 
qismində dərk edir. Onu yalnız böyüklər deyil, həm də öz yaşıdları maraqlandırır. Erkən yaş 
dövründə oyun fəaliyyətinin yaranması üçün də psixoloji zəmin yaranır. 
Ətraf aləmdə