O’zbekiston Respublikasi Xalq

( PISA dasturi-
inglizcha- programme for International student assessment)
Umumiy 
о‘rta ta’lim о‘quv yurtlarida biologik ta’lim mazmuni hozirgi 
davrdagi biologik fanlar rivojlanish darajasini 
о‘zida aks ettirishi zamon 
taqozosidir. 
О‘quvchilar uchun biologik о‘quv materialini tanlash biologiya о‘qitish 
metodikasida nihoyat murakkab masalalaridan biri sanaladi. U maktab 
О‘qituvchilari, pedagoglari, biolog olimlar hamkorligida hal etiladi. О‘quvchilar 
uchun ta’lim mazmunining tanlashni qiyinligi ilmiy axboratning benihoyat k
о‘pligi 
va tez 
о‘sishi bilan uzviy aloqador. Keyingi davrda biologiya tobora tez 
rivojlanayotgan mustaqil fanlar tizimidan iboratligi ma’lum b
о‘lib qoldi. U 
botanika, zoologiya, fiziologiya, anatomiya, morfologiya, genetika, stitologiya, 
antropologiya, embriologiya, paleontologiya, mikrobiologiya, gidrobiologiya, 
biogeografiya, biotexnologiya, bioetika, bioestetika, evolyustion ta’limot va 
boshqa xususiy fanlar o’quv qo’llanmasidan tashkil topgan. Biologiya fanining 
bunday tez rivojlanishi bir tomondan organizmlarning turli jihatdan 
о‘rganish, 
58 

---

ikkinchi tomondan hayotning har xil darajalarini tadiq qilish bilan bog‘liq b
о‘lsa, 
uchinchi tomondan biologiyaning tabiyotshunoslikning boshqa - xususan 
matematika, kibernetika, ximiya, fizika sohalari bilan integratsiyasi bilan 
tushuntiriladi. Biologiya fanining tabaqalanishi va boshqa tabiiy fanlar bilan 
hamkorlik qilishi yangi - yangi axborotlarni t
о‘planishiga sababchi bо‘lmoqda. 
Hujayra organoidlarining ultrastruktura tuzilishi qilishi, funksiyasi, hujayraning 
kelib chiqishi t
о‘g‘risida simbiogenez nazariyasi, nuklein kislotalarning tuzilishi va 
funksiyasi, irsiyat va 
о‘zgaruvchanlikning moddiy asoslari, politipik tur, 
populyatsiyalarning, 
ekologik 
genetik 
tuzilishi, 
kariosistematika, 
hayot 
tuzilishining turli darajalari t
о‘g‘risidagi bilimlar biologiyaning XX asrdagi 
yutuqlari sanaladi. Biologiya fanidan t
о‘plangan bilimlar, axborotlar hajmi 
nihoyatda k
о‘p va xilma-xil.
О‘rta ta’lim о‘quv yurtlarida biologiya fani tо‘plagan barcha axborot va 
bilimlarni tabiiy ravishda 
о‘quvchilarga berib bо‘lmaydi. Shunga kо‘ra ular 
orasidan 
о‘quvchilarning yoshi hamda о‘qitishning hozirgi zamon maqsad va 
vazifalariga mos 
bо‘lgan bilimlar o’quv qo’llanmasini tanlab olish zarur. Tanlab 
olingan bilimlar o’quv qo’llanmasi umumiy 
о‘rta ta’lim о‘quv yurtlarida davlat, 
jamiyat, shaxs ehtiyojiga mos 
bо‘lishi, hamda jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy 
taraqqiyotini va fan texnika rivojlanishini 
о‘zida ifoda qilishi va ta’lim berishda 
kо‘rsatilgan maqsad vazifalarini amalga oshirishga safarbar qilingan bо‘lishi 
lozim.