Ekologiya va geografiya

 
 
- yosh nihollar nobud bo‘lishining oldini olish; 
- o‘rmon resurslarini qayta tiklash va hosildorligini oshirish; 
- o‘rmonlarni yong‘indan saqlash; 
- o‘rmonlarni har xil zararkunandalardan va kasallanishdan saqlash; 
- o‘rmonlarni zaharli va kimyoviy moddalar bilan iflos-lanishdan saqlash. 
Respublikamizda 1981-85 yillarda yong‘in natijasida 778 gektar o‘rmon 
yonib, 385 gektarida o‘rmonlar butunlay yongan va nobud bo‘lgan. 
Respublikamizdaga o‘simliklarning 577 turidan dori tayyorlanadi, 103 turidan 
bo‘yoq, 560 turidan efir moyi oli-nadi. 
Tabiatda moddalar va energiya almashinuvida hayvonlar muhim rol 
o‘ynaydi. Dunyodagi yashil o‘simliklar, quyosh energiyasining 1 foizinigina 
o‘zlashtirib, yiliga 150-120 mlrd t organik modda hosil qiladi.
Hayvonot dunyosini muhofaza qilish
.
O‘zbekiston hayvonlari o‘simliklar 
kabi, XX asrning 2-yarmida muhofazaga muhtoj bo‘lib qoldi. Buning asosiy 
sabablari – aholi o‘z xo‘jaligi bilan barcha zonalar ichiga tobora chuqur kirib 
borishi, tabiiy landshaftlarning madaniy landshaftlar bilan almashinishi, hayvonlar 
ekologik muhitining tobora yomonlashuvi va, nihoyat, hayvonlarni ovlashning 
ilmiy asoslangan tartibiga qat’iy rioya etmaslikdir. 
Tabiiy va ilmiy manbalarda ko‘rsatilishicha, o‘tgan asrning boshlarida 
Farbiy Tyanshan tog‘ tizmalarida, Janubiy O‘zbekistonning Bobotog‘, 
Ko‘hitangtog‘, Boysuntog‘, Hisor tizmalarida soni keskin kamayib ketgan 
hayvonlardan ilvirs, qoplon, Buxoro tog‘ qo‘yi, ko‘ksug‘ur, qizil bo‘ri, tyanshan 
oq tirnoqli ayig‘i, yo‘l-yo‘l sirtlon, turkiston silovsini, tog‘ qo‘ylari, qizilqum qo‘yi 
va b.ni tez-tez uchratish mumkin edi. Endilikda bu hayvonlarning aksariyat qismi 
qo‘riqxonalarda maxsus ko‘paytirilmoqda. 
O‘tgan asrning o‘rtalarigacha keng tarqalgan qushlardan boltayutar, dasht 
lochini, pushti saqoqush, birqozon, jajji oqqush, marmarchurrak, oqbosh, o‘rdak, 
burgutning to‘rt turi, qumoy, qironqora, lochin, itolg‘i, bizg‘aldoq juda kamayib 
ketdi. Ko‘plab hayvonlarning ekologik makoni bo‘lmish tekislikdagi to‘qaylarning 

---

33