Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti

Asbob va jihozlar.
1-chizmadagidek asboblar yig’iladi. Chang kamerasi,asperator, allonj,rezinali 
truba, termometr, sekundomer, analitik tarozi, MK va boshqalar. 
Chang kamerasidagi chang ko’lami shamollatgich orqali qo’zg’atiladi. Chang kamerasi yon 
tomonga filtr orqali allonjga mustahkam berkitilib, rezinali truba orqali aspiratorga ulangan bo’ladi. 
Kamera ichidagi sifatli tozalash maqsadida allonj qarshisida konussimon moslamani zichlash uchun asos-
boks o’rnatilgan bo’lib, konusga esa rezinadan tayorlangan g’ovakli mato qoplangan. 822 tipli aspirator 
elektrodvigatel bilan ulangan havo nasosi va to’rtta shisha naycha, ya’ni rotametrdan iborat. Havo 
miqdorini va tezligi oshgan sayin rotametrdan o’tayotgan havo suzgichni yuqori darajaga ko’taradi. Ikkita 
shisha naycha (rotametr) changni sinash uchun, qolgan 2 tasi esa gaz miqdorini tahlili uchun shkalalarga 
bo’lingan. Birinchi tur rotamerning shkalasi 0 dan 20 l/min. gacha bo’laklarga, ikkinchi jufti 0 dan 10 
l/mingacha bo’laklarga ajratilgandir. Har bir shisha nayda, ya’ni rotamerda havoni surish tezligini 
boshqarish uchun foydalaniladigan mustahkam jumrak bo’ladi. Rotametrdagi suzgichning yuqori 
ko’rsatgichiga qarab changning qiymati olinadi. 
 
 
 
 
 

---

Laboratoriya ishining bajarilish tartibi
1 – topshiriq. 
Chang kamerasidagi havo tarkibidagi changning konsenratsiyasini ulchash.
 
Tugmacha yerdamida aspirator ishga tushiriladi. Jumrak yordamida rotametrdan o’tayotgan 
havoning tezligini o’qituvchi ko’rsatmasiga asosan 10-20 l/min. tezlik oralig’ida (tezlik bilan havo) 
o’tkaziladi. So’ng aspirator ishdan to’xtatiladi. Filtr toza holda analitik tarozida o’lchanadi va allonjga 
o’rnatilib, amaliy mashg’ulot jihozi 1-chizmadagidek yigiladi. 
Kameradagi shamollatgich ishga tushuriladi. Aspirator va 
sekundomer ishlatiladi. 5-10 min. ichida havoni surish shart. 
Buning uchun havoning surish tezligini jumrak orqali 
boshqarish 
mumkin. Keyin aspirator, sekundomer 
va 
shamollatgich to’xtatiladi va allonjning ichidan filtr, to’grirogi 
chang bilan to’ldirilgan filtr analitik tarozida o’lchanadi. Havo 
tekshiriladigan joyda havoning harorati va bosimi aniqlanib, 
kameradagi changning konsentratsiyasi tenglama asosida 
aniqlanadi. 
G=
T
W
P
P
t
В
x
1
2
*
293
273
*
101325


; mg/m
3 
V -atmosferaning bosimi kPA 
t - havoning harorati 
0 
C (tahlil uchun olingan joy 
harorati) 
R
1
-filtrning laboratoriyadan oldingi vazni,mg. 
R
2
-filtrning laboratoriyadan keyingi vazni,mg. 
T -havo so’rilish vaqti,min. 
W -filtr orqali so’riladigan havoning tezligi,l/min. 
Hisoblashdan chiqqan chang konsentratsiyasi GOSTda ko’rsatilgan havodagi changning normadagi 
qiymati yoki ruxsat etiladigan konsentratsiyasi (REK PDK) bilan taqqoslanadi va havodagi changdan 
himoyalanish chora-tadbirlari xulosada yoziladi. Demak, havodagi changning miqdori REKga to’gri kelar 
ekan.