Investitsiya loyihalari tahlili

13.6. Investitsiyalarda qaltislik darajasini
bosqichm a-bosqich baholash
Loyiha amalga kirgunga qadar har xil bosqichlardan o ’tadi. Har bir 
bosqichda o ’ziga xos qaltis bo’lib, ulami bosqichma-bosqich baholash va 
barchasining yig’indisini topish kerak (8-9 ilovalarga qarang).Oldingi 
mavzulardan m a’lumki, loyiha quyidagi bosqichlardan iborat:
- loyihani vujudga keltirishdan oldingi, tayyorlash bosqichi;
- qurilish: inshoot, uskunalar qurish, qurilish uchun zarur bo’lgan 
materiallami sotib olish va ulami montaj qilish;
- loyiha asosida vujudga keltirilgan ob’ektni ishga tushurish va uni 
to ’liq quvvatga olib chiqish hamda shu asosda foyda olish.
Hamma hisob-kitoblar ikki martadan, ya’ni:
1) loyihani vujudga keltirish paytida;
2)loyihaning xavfi i 
elementlari aniqlangandan keyin amalga 
oshiriladi,
O ’z ta’sir kuchi bo’yicha qaltisliklari oddiy va murakkab bo’ladi. 
Oddiy xavflar bir-biri bilan bog’liq bo’lmagan xavflardir. Loyihani 
vujudga keltirish davrida hamma xavflarning ro’yxatini tuzib olish va
177

---

ulardan har birining xavflardagi salm og’ini aniqlab olish kerak. Aytilgan 
hollami quyidagi bir misolda ko’rib chiqamiz:
Har bir ekspertga ehtimolli xavflar ustida chuqur tahlil ishlarini olib 
borish topshiriladi va ularga quyidagi baholash tizimidan foydalanish 
tavsiya etiladi:
• 0 - xavf yo’q deb qabul kilingan;
• 25 - xavf asosan yuzaga chiqmaydi;
• 50 - bu holat hali hech qanday mulohaza yuritishga asos bo’la 
olmaydi;
• 75 - har qalay xavf o ’z kuchini ko’rsatsa kerak;
• 100 - xavf yuzaga chiqsa kerak.
Ekspertlar baholarining bir-biriga zid kelmasligi quyidagi qoidalarga 
ko’ra tahlil qilinadi.
1- qoida: ikkita ekspertning fikri orasidagi farq 50 dan oshishi kerak 
emas. Max | аг Ь| I < 50
Bu erda: a va v ikkita ekspertning fikri.
Agar ekspertlar soni uchta bo’lsa, birinchi va ikkinchi, birinchi va 
uchinchi, ikkinchi va uchinchi ekspertlar fikrining natijasi olinadi. 
Masalan, alohida oddiy xavf bo’yicha uchta ekspert quyidagicha fikr berdi 
a-0 , v-25, s-50, bunda av =25; as=50; vs=25 bu natijalar birinchi qoida 
talablarini qoniqtiradi.
2- Qonuniyat. Agar ekspertlar ko’p bo’lsa hamda ularning fikrlari 
bir-biridan tubdan farq qilsa, quyidagi formuladan foydalaniladi(28- 
formula):
£