ALMASHLAB ULASH VAQTINI KAMAYTIRISH Odilov Asadbek Axad o„g„li Navoiy davlat konchilik va texnalogiyalari unversiteti “Energetika” kafedrasi 3-20 E guruh lmiy rahbar: F.M. Raximov Annotatsiya: Hozirgi vaqtda Mustaqil O„zbekistonda barcha sohaning katta
shiddat bilan rivojlanishi natijasida elektr energiya iste‟molchilarini sifatli va uzliksiz
elektr energiya bilan taminlash dolzarb masala bo„lib kelmoqda. Shuning uchun elektr
energiya iste‟molchilarin bir nechta quvvat manbalaridan taminlanishida, is`temolchilar
uchun almashlab ulashga ketadigan vaqt elektr energiya iste‟molchilari ma‟lum vaqt
mobaynida elektr energiyasisiz qolishiga olib keladi. Bu vaqt ko„pi bilan bir necha
sekundni tashkil etadi, bundan kelib chiqadiki almashlab ulash uchun ketadigan vaqtni
minimal darajaga keltirish kerak
Kalit so’zlar: elektr energiya iste‟molchilari, elektr energiyasi, almashlab ulash,
teristor, denistor, semistor, komutatsiya apparatlari.
Kirish. Ikkita quvvat manbayidan ta`minlanga is`temolchilar uchun komplekt
transfarmator podstansiyalari q
o„llaniladi, o„z navbatida bu is`temolchilarni har bir quvvat
manbayi (transformatorlar) orqali taminlanadi buning uchun kamutatsiya aparatlaridan
foydalaniladi. Kamutatsiya aparatlari bu: Avtomat, saqlagich, uzgichlar va
o„chirgichlar
q
o„llaniladi. Bu kamutatsiyaga apparatlari ma`lum kamchilikga ega bularga misol qilib
mexanik, termik, elektromagnit kamchiliklarga ega. Kamutatsiya vaqtida 70%
muammolar mexanik qisimlardan kelib chiqadi va komutatsiya vaqtida kuchil shovqin
chiqaradi qolaversa ma`lum miqdorda uzluksiz quvvat is`temol qiladi. Bugungi kunga
kelib komutatsiya apparatlarining k
o„pgina turi mavjud bo„lib qo„llanish kuchlanishi va
tokiga qarab moyli, kam moyli, havoli, vakumli, elegazli turlari mavjud. Yuqorida sanab
o„tilgan barcha turdagi o„chirgichlarning katta quvvatli uskunalarini ishlatishga esa
yetarlicha katta quvvat kerak b
o„ladi. Bu isroflarni kamaytirish, ishonchlilikni oshirish va
shovqinni kamaytirish imkoniyati mavjud. Buning uchun yarim
o„tkazgichlardan
foydalanish kerak b
o„ladi.
