Mavzu: raqamli texnologiyalar haqida tushuncha

---

1-MA’RUZA. 
MAVZU: RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR HAQIDA TUSHUNCHA.
Reja: 
1.
Raqamli texnologiyalar (Digital technologies) tushunchasi, uning maqsadi 
va vazifalari. 
2.
Raqamli axborot tizimlarning ta’rifi va tavsifi. 
3.
Ta’limda raqamli texnologiyalar. 
4.
Raqamli texnologiyalarning strukturasi va elementlari. 
1.
 
Raqamli texnologiyalar (Digital technologies) tushunchasi, uning 
maqsadi va vazifalari. 
Raqamli texnologiyalarni o‘zlashtirish insoniyat tarixidagi boshqa 
innovatsion ishlanmalarni joriy qilishdan tezroqdir: bor-yo‘g‘i yigirma yil ichida 
raqamli texnologiyalar rivojlanayotgan mamlakatlar aholisining qariyb 50 foizini 
qamrab olishga va ularning yordami bilan jamiyatlarni o‘zgartirishga muvaffaq 
bo‘ldi. Aloqa va moliyaviy, tijorat va davlat xizmatlaridan foydalanish 
imkoniyatlarini yaxshilaydigan texnologiyalardan foydalanish aholi o'rtasidagi 
tengsizlikning sezilarli darajada qisqarishiga olib kelishi mumkin. 
Masalan, sog‘liqni saqlash sohasida sun’iy intellektga asoslangan ilg‘or 
texnologiyalar inson hayotini saqlab qolish, kasalliklarga tashxis qo‘yish va umr 
ko‘rish davomiyligini oshirishga xizmat qilmoqda. Ta'lim sohasida virtual o'quv 
muhiti va masofaviy ta'limni ta'minlash dasturlarda ishtirok eta olmagan 
talabalarga imkon berdi. Bundan tashqari, blokcheynga asoslangan tizimlardan 
foydalanish davlat xizmatlarini yanada qulayroq qiladi, ularni taqdim etuvchi 
institutlar mas'uliyatini oshiradi va sun'iy intellektdan foydalanish natijasida 
jarayonlar kamroq byurokratik holga keladi. Katta ma'lumotlar, shuningdek, 
yanada moslashuvchan va aniq siyosat strategiyalari hamda dasturlarini ishlab 
chiqishga hissa qo'shishi mumkin. 
Algoritmlardan foydalanish insoniy va tizimli noto'g'rilikni ko'paytirishi va 
hattoki, ular dastlab turli xil haqiqatlarni aks ettirmaydigan ma'lumotlarni o'z 
ichiga olgan hollarda kuchaytirishi mumkin. Shunday qilib, texnologiya sohasida 
xilma-xillikning yo'qligi bu muammoni kamroq samarali hal qilishga olib kelishi 
mumkin. 
Ayni paytda, McKinsey kabi kompaniyalarning hisobotlariga ko'ra, 2030 
yilga borib, ish jarayonlarini avtomatlashtirish tufayli 800 million kishi ishsiz 
qolishi mumkin va so'rov natijalari shuni ko'rsatadiki, ko'pchilik xodimlar yaxshi 
haq to'lanadigan ishlarni olish uchun zarur tayyorgarlik yoki ko'nikmalarning 
etishmasligidan xavotirda. 

---

Ushbu tendentsiyalarni boshqarish ta'limga bo'lgan yondashuvimizni 
o'zgartirishni talab qiladi, masalan, fan, texnologiya, muhandislik va matematikaga 
e'tibor qaratish; muloqot qobiliyatlari va chidamlilikni o'rgatish va odamlarga 
hayoti davomida qayta tayyorlash va uzluksiz ta'lim olish imkoniyatini berish 
orqali. Uyda bolalar va qariyalarga g'amxo'rlik qilish kabi haq to'lanmaydigan 
mehnat yanada samarali qo'llab-quvvatlashga muhtoj, ayniqsa, dunyo aholisining 
o'zgarishi bilan bunday vazifalarga talab ortib borishi mumkin. 
MA'LUMOTLARNING KELAJASI 
Bugungi kunda maʼlumotlar sintezi va sunʼiy intellekt kabi raqamli 
texnologiyalar qishloq xoʻjaligi, sogʻliqni saqlash va atrof-muhitdagi 
muammolarni kuzatish va tashxislash yoki tirbandliklardan qochish yoki 
toʻlovlarni toʻlash kabi kundalik vazifalarni bajarish uchun foydalanilmoqda. 
Bunday texnologiyalar inson huquqlarini himoya qilish va bajarish uchun ham, 
ularni buzish uchun ham qo'llanilishi mumkin, masalan, bizning harakatlarimizni, 
xaridlarimizni, suhbatlarimizni va xatti-harakatlarimizni kuzatish. Hukumatlar va 
korxonalarda ma'lumotlarni topish, tahlil qilish va moliyaviy va boshqa 
maqsadlarda foydalanish vositalari soni ortib bormoqda. 
Shu bilan birga, agar shaxsiy ma'lumotlarga egalik huquqini yanada samarali 
tartibga solish formulasi mavjud bo'lsa, bunday ma'lumotlar inson uchun foydali 
ma'lumotlar manbaiga aylanadi. Ma'lumotlarga asoslangan texnologiyalar 
odamlarning imkoniyatlarini kengaytirishi, inson farovonligini yaxshilashi va 
qabul qilingan himoya choralari turiga qarab universal huquqlarni rag'batlantirishi 
mumkin. 
IJTIMOIY OAVLARNING KELAJASI 
Ijtimoiy tarmoqlar dunyo aholisining deyarli yarmini bog'laydi. Ular real 
vaqt rejimida har qanday geografik joylashuvdan odamlarga o‘z fikrlarini bildirish 
va bir-biri bilan muloqot qilish imkonini beradi. Biroq, ular nafratning namoyon 
bo'lishi va dezinformatsiyani tarqatish platformasi yoki tashviqot uchun og'iz 
bo'lib, noto'g'ri qarashlarni keltirib chiqarishi va kelishmovchilikni keltirib 
chiqarishi mumkin. 
Misol uchun, ijtimoiy tarmoqlarda qo'llaniladigan algoritmlar butun dunyo 
bo'ylab jamiyatning parchalanishini kuchaytirishi mumkin. Va shunga qaramay, 
ular yaxshilik uchun ishlatilishi mumkin. 
KIBERMAYON KELAJAGI 

---

Endilikda, geosiyosiy keskinlik kuchayayotgan bir sharoitda bunday 
jarayonlarni qanday boshqarish masalasi ham milliy, ham xalqaro miqyosda keng 
muhokama qilinmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi har biri o'z 
sun'iy intellekt tarmoqlari va strategiyalariga, shuningdek, hukmron valyuta, savdo 
va moliyaviy qoidalarga, qarama-qarshi geosiyosiy va harbiy qarashlarga ega 
bo'lgan jahon kuchlari o'rtasida "katta kelishmovchilik" haqida ogohlantirdi. 
Bunday bo'linish raqamli Berlin devorining paydo bo'lishiga olib kelishi mumkin. 
Raqamli makonda davlatlar o‘rtasidagi hamkorlik tobora kuchayib borayotgani, 
shuningdek, tinchlik va xavfsizlik, inson huquqlari va barqaror rivojlanish 
sohalarida global standartlarni aks ettiruvchi universal kibermakon yaratish 
dunyoda birdamlikni ta’minlashning eng muhim omillari sifatida qaralmoqda. . 
“Raqamli hamkorlik boʻyicha global majburiyatni qabul qilish” Bosh kotibning 
raqamli hamkorlik boʻyicha yuqori darajali kengashining asosiy tavsiyasidir.