ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
183
RAQAMLI IQTISODIYOTNI JORIY ETISH SHAROITIDA KORXONALAR
MOLIYAVIY HOLATINI TAHLIL ETISH
O‘qituvchisi:
Ortiqov Ulug‘bek Akrombek o‘g‘li,
Talabasi:
Ismoilov Ismoil Otabek o‘g‘li
Toshkent moliya instituti
https://doi.org/10.5281/zenodo.7898439
Annotatsiya.
Mazkur maqolada raqamli iqtisodiѐtni joriy
etish sharoitida korxonalar
moliyaviy holatini tahlil etishning ahamiyati, moliyaviy ko‘rsatkichlarni aniqlash bo‘yicha turli
mahalliy va xorijiy iqtisodchilarning ѐndoshuvlari, tahlilni amalga oshirish yo‘nalishlari,
moliyaviy holat tahlilini amalga oshirishning dasturiy ta’minotini yaratish imkoniyatlarini
aniqlash bo‘yicha tadqiqot natijalari aks ettirilgan.
Kalit so‘zlar:
raqamli iqtisodiѐt, moliyaviy holat, o‘z mablag‘lari, qarz mablag‘lari,
aylanma
mablag‘lar bilan ta’minlanganlik ko‘rsatkichi, moliyaviy mustvqillik, to‘lovga qobiliyatlilik,
asosiy
vositalarning eskirishi, o‘z mablag‘lari rentabelligi, aktivlar rentabelligi,
moliyaviy
barqarorlik, krizis holat.
«Tarmoq va hudud rahbarlari raqamlashtirishsiz natija, rivojlanish bo‘lmasligini tushunib
yetishi shart. Barcha darajadagi rahbarlar buni o‘ziga kundalik
vazifa sifatida belgilab,
raqamlashtirish sohasini alifbosidan boshlab chuqur o‘rganishi kerak. Raqamli iqtisodiѐtsiz
mamlakat iqtisodiѐtining kelajagi yo‘q»[1].
So‘nggi yillarda amalga oshirilgan islohotlar tufayli sanoat bo‘yicha mehnat unumdorligining
jadal o‘sishiga erishildi. Bunga birinchi navbatda, eksport qiluvchi korxonalarni har
tomonlama qo‘llab-quvvatlash va ularni barqaror faoliyatini ta’minlash, iqtisodiѐtning real
sektorida resurs bazasini kengaytirish va investitsiyaviy
faollikni oshirish, iqtisodiѐtda
energiya va resurslar sarfini kamaytirish, ishlab chiqarishga energiya tejaydigan
texnologiyalarni
keng joriy etish, xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini qo‘llab-quvvatlashni
kuchaytirish borasida amalga oshirilgan chora-tadbirlar sabab bo‘ldi[6].
Tahlil va natijalar
Odatda korxona moliyaviy holatini tahlil qilishda moliyaviy koeffitsientlardan foydalanish
amaliѐti keng tarqalgan. Iqtisodchi olimlar tomonidan korxona moliyaviy holatini tahlil
qilishda turli moliyaviy koeffitsientlardan foydalaniladi(1-jadval).
Shu
bilan birga, Davlat ishtirokidagi korxonalar tarkibida moliyaviy nobarqaror korxonalar
soni oshib boraѐtganini, ko‘rilaѐtgan choralar esa kutilgan samarani bermaѐtgani O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
«Davlat ishtirokidagi
korxonalarni moliyaviy
sog‘lomlashtirish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 1013-son
qarorini qabul qilinishiga sabab bo‘ldi. Shuningdek, ushbu Qarorga binoan ilova tariqasida
«Davlat ishtirokidagi korxonalarning moliyaviy-iqtisodiy holatini
tahlil qilish uchun
ma’lumotlarni taqdim etish tartibi to‘g‘risida»gi Nizom va «Davlat ishtirokidagi
korxonalarning moliyaviy-iqtisodiy holati tahlilini o‘tkazish» Reglamenti qabul qilindi.
Mazkur Reglamentga muvofiq, ustav fondida (ustav kapitalida) davlat ulushi mavjud bo‘lgan
xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar va davlat unitar korxonalari tahlil ob’ekti hisoblanadi[2].