UŞaqlarin hüquqlari və jurnaliSTİka praktikasi hüquqlara əsaslanan perspektiV

Mükəmməl praktika prinsipləri 

Uşaqlara toxunan bütün məsələlərdə onların 

cəlb olunması üçün milli gənclər şuraları və uşaq-

lar üzrə idarələr tərəfindən prinsiplər tərtib olun-

muşdur. 

2005-ci ildə İrlandiya Uşaqları üzrə Ombuds-

man İrlandiya Milli Gənclər Şurası və Uşaqların 

Hüquqları Birliyi Gənclərin Fikirləri adlı sənəd ha-

zırlamışdır: Uşaqların və gənclərin işinizə necə 

cəlb olunması üzrə təlimatlar. Tövsiyələr: 

Əyanilik 

Uşaqların və gənclərin cəlb olunması prinsipi və 

praktikasına doğru ən yüksək təşkilati səviyyədə 

əyani öhdəlik mövcud olmalıdır. Bu öhdəlik başlıca 

əhəmiyyət kəsb edir və müfəssəl planlaşdırma, re-

sursların təminatı və potensialın yaradılması ilə uy-

ğunlaşdırılmalıdır. 

ИШТИРАКЫН ЮЙРЯНИЛМЯСИ

Бирляшмиш Краллыгда Милли Эянъляр Аэентлийи вя Британийа Эянъляр Шурасы 2002-ъи илдя дювлятин 

гярарвермя просесиндя ушагларын вя эянълярин ъялб олундуьу сявиййялярин вя цсулларын 

систематик тясвиринин йарадылмасы цчцн Инэилтярядяки щюкумят вя кюнцллц сектор тяшкилатларында 

сорьу кечирдиляр. Иштирак цзря структурлара малик щямин тяшкилатлар арасында щюкумят вя кюнцллц 

сектор респондентляринин тяхминян 80 фаизи гярар вермя просесиня ушагларын вя эянълярин ъялб 

олунмасы нятиъясиндя юз хидмятляринин тякмилляшдирилмясиня разылыг вермишдир. 

Олдфлед, Кларе Фовлер иля Каролин (2004). И���л��р����Ушаглар������Э���л�р���Иш��рак�����

Х�р���л�ш��р�л����.

 Лондон: Тящсил вя Баъарыглар Шюбяси 

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

29

Müxtəlifliyin qəbul edilməsi  

Uşaqlar və gənclər həmcins qrup hesab 

edilmirlər. Uşaqların vəziyyəti, etnik mənsubiyyəti, 

ilkin hazırlığı, maraqları, bacarıqları və ehtiyac-

larının müxtəlifliyi qəbul olunduqda və hörmət 

edildikdə, onların qərarvermə prosesinə cəlb 

edilməsinin uğur qazanacağı daha çox ehtimal edi-

lir. 

Bərabərlik  

Bütün uşaqlar və gənclər siyasi kursun işlənib 

hazırlanmasına və planlaşdırılmasına cəlb edilmək 

imkanına malik olmalıdır. Özlərinin şəxsi vəziyyəti 

və ya ictimai məsləhətləşmədən asanlıqla istifadə 

olunmaması səbəbindən onların bəzilərinin əldə 

edilməsi çətin ola bilər. Ehtivaedici yanaşma meto-

du kənarda qalmaq riski altında ola bilən uşaqların 

və gənclərin iştirakına təminat verilməsinə xüsusi 

diqqət yetirir – məsələn, öyrənmə qabiliyyəti olma-

yan uşaqlar və ya azyaşlı körpələr. 

Səmimilik, şəffaflıq, cavabdehlik 

Uşaqlar və gənclərlə səmimi şəkildə davranıl-

malıdır. Onlar işinin məqsədi və özlərinin nə üçün 

cəlb edildiyi barədə məlumatlı olmalıdırlar. Onlar 

özlərinin yaşına və inkişaf mərhələsinə uyğun olan 

üsullarla iştirak etməlidirlər.

Onlar özlərinin hansı səviyyəli təsir dairəsinə 

malik olacaqlarını bilməlidirlər. Planlaşdırılanlara 

təsir göstərilməsi üçün real imkanlar olmalıdır. On-

ların töhfələri ciddi şəkildə nəzərə alınmalıdır. Onlar 

öz fikirlərinin təsirini öyrənməyə imkan verən cavab 

reaksiyasını nümayiş etdirməlidirlər. 

Potensialın yaradılması  

İştirak öhdəliyi potensialın yaradılmasına 

sərmayə qoyuluşunun hazırlanması və uşaqların və 

yaşlıların birgə çalışmağa hazırlığı mənasını kəsb 

edir. İştirak üçün resursların təmin edilməsi və onun 

reallaşdırılmasının dəstəklənməsi vacibdir.   

Etibar edilmə  

Uşaqların və gənclərin cəlb olunduğu üsullara 

etibar edilməlidir və onlar uşaqların özünəhörmət 

və inam hissini artırmalıdır. İştirak metodları qərar 

vermək, problemi həll etmək və danışıqlar aparmaq 

kimi bacarıqları gücləndirməlidir. 

Seçim

 Uşaqlar və gənclər iştirak etməyə üstünlük 

verməlidirlər və onlar özlərinin nə vaxt, necə və iş-

tirak edib-etməməsini seçmək hüququna olduqları-

nı bilməlidirlər.

Təhlükəsiz praktika 

Uşaqların və gənclərin təhlükəsizliyi və rifa-

hı əsas proritetdir. Uşaqların təhlkəsizliyinin və rifa-

hının qorunması və uşağın mühafizəsi tələblərinin 

yerinə yetirildiyinə təminat verilməsi üçün aydın 

peşə kodeksinin olması vacibdir.

Yüksək keyfiyyət  

Uşaqların və gənclərin cəlb olunması üçün 

tədbirlər yüksək səviyyəyə malik olmalıdır, əks 

təqdirdə onlar ən yaxşı halda formal xarakter da-

şıya və ya ən pis halda yaşlılar və uşaqlar/gənclər 

üçün kafi təcrübə mənbəyi ola bilərlər. 

Hörmət və tərəfdaşlıq 

İştirak işində uşaqlar/gənclər və yaşlılar hər 

iki tərəf üçün hörmətli sayılan tərzdə bir-birləri ilə 

tərəfdaşlıq şəraitində birgə çalışmalıdırlar. 

(Gənclərin Fikirləri sənədindən götürülmüşdür: 

Uşaqların və gənclərin işinizə necə cəlb olunması 

üzrə prinsiplər, İrlandiya Milli Gənclər Şurası, 2005) 

Uşaqların perspektivlərinin əldə 

olunması: nümunələr 

Uşaqlar üzrə Ombudsman 

Bir sıra Avropa ölkələri, o cümlədən Avstriya, 

Belçika, Danimarka, Finlandiya, İslandiya, İrlandiya, 

Norveç, İsveç və İspaniya uşaqlar üzrə ombuds-

man aparatlarını təsis etmişlər. 

Fərdi tədqiqat: İrlandiya 

İrlandiyada Milli Uşaqlar İdarəsi Uşaqlar üzrə 

Ombudsman (UO) aparatı üçün təyinat prosesində 

uşaqların və gənclərin iştirakının idarə edilməsini 

öz üzərinə götürmüşdür. Oxşar təyinatlara 

istiqamətlənən digər yurisdiksiyalarda dərslər ke-

çirilmiş və tövsiyələr hazırlanmışdır. Bu tövsiyələr 

İrlandiya prosesində qəbul edilmişdir. 9-17 yaş-

lı 64 nəfər gənc seçmə prosesinə və ombuds-

man ilə müsahibə aparılmasına cəlb olunmuşdur. 

Həmçinin onlar hazırda İrlandiyada gənclərə to-

xunan məsələlər barədə UO-ya məsləhət vermək 

fəaliyyəti ilə məşğul olan Gənclərin Məşvərət Qru-

punun yaradılmasında iştirak etmişlər. Müvəkkil 

aparatı ilə keçirilən mütəmadi görüşlərində on-

lar hansı məsələlərin vacib olduğunu və həmin 

məsələlərin necə həll olunmasına üstünlük 

verdiklərini ombudsmana bildirirlər. 

Ombudsman Aparatı uşaqlar və gənclərin iş-

tirakına imkan yaratmaq məqsədilə Dáil na nÓg 

və Comhairle na nÓg kimi strukturların inkişaf et-

dirildiyi və təkmilləşdirildiyinə təminat verilməsi ilə 

məşğuldur. Həmçinin qurum qanuni hökumət or-

qanları, dövlət idarələri və QHT-lər ilə tərəfdaşlıq 

şəraitində iştirak layihələrini öz üzərinə götürür. 

Son üç il ərzində həyata keçirilən iştirak 

layihələri tamamilə geniş vüsət almışdır və bir sıra 

vasitəçilər ilə əməkdaşlığı əhatə etmişdir. Fəaliyyət 

nümunələrinə daxildir: 

BÖLMƏ 1: Uşaqların Hüquqlarının Təqdimatı

30

•

  cinsi aktivlik yaşı yoxlanılarkən nəzərdən 

keçirilməli olan məsələlər barədə gənclərlə 

məsləhətləşmələrin aparılması;

 

•

  uşaqların reklam məcəlləsinə dair ictimai 

məsləhətləşmə prosesində uşaqların və 

gənclərin daxil edilməsi sahəsində İrlandiya 

Yayım Komissiyası ilə birgə iş;

 

•

  Gənclərin Fikirləri adlı sənədin hazırlanması: 

Uşaqların və gənclərin işinizə necə cəlb olun-

ması üzrə prinsiplər, İrlandiya Milli Gənclər Şu-

rası və Uşaq Hüquqları Birliyi ilə əməkdaşlıq 

şəraitində.

•

  səhiyyə planlaşdırması prosesində uşaqların 

və gənclərin cəlb olunması. 

Uşaq parlamentləri 

Gənclərin gələcəyin formalaşdırılmasında öz 

fikirlərini bildirməsinə təminat vasitəsi kimi dünya-

nın bir çox ərazilərində gənclər parlamentləri möv-

cuddur.  

Oksfam Beynəlxalq Gənclər Parlamen-

ti (Oksfam BGP) Beynəlxalq Oksfam təşkilatının 

bir təşəbbüsüdür. BGP müsbət və davamlı 

dəyişiklikləri həyata keçirmək üçün gənc liderlərin 

və fəalların qlobal şəbəkəsini səfərbər edir. Qu-

rum gənclərin və onların icmalarının hüquqları və 

azadlıqlarının müdafiə edilməsi üçün gənclərin 

təşəbbüsünə dəstək göstərilməsi, bacarıqla-

rın yaradılması proqramlarının irəli sürülməsi və 

gənclərin dəstəklənməsi vasitəsilə bu fəaliyyəti 

yerinə yetirir. Oksfam BGP dəyişiklikləri həyata 

keçirmək müsbət, davamlı, innovativ və icmayön-

lü təşəbbüslərin inkişaf etdirilməsində liderlər kimi 

gəncləri stimullaşdırır və dəstəkləyir. 

Avropa Gənclər Forumu bütün Avropadan olan 

gənclərin maraqlarını təcəssüm etdirmək üçün mil-

li gənclər şuraları və gənclərin beynəlxalq qeyri-

hökumət təşkilatları tərəfindən yaradılan beynəlxalq 

təşkilatdır. Forum gənclərə Avropanın formalaşdı-

rılmasında və onların yaşadığı cəmiyyətlərdə iş-

tirak etmək məqsədilə gənclərə etibar edilməsi 

üçün fəaliyyət göstərir. O, beynəlxalq institut-

larda – əsasən Avropa Birliyində, Avropa Şura-

sında və Birləşmiş Millətlər Təşkilatında gənclər 

təşkilatlarını təmsil edir. Bu, gənclər və qərarverici 

şəxslər arasında məlumat və rəy mübadiləsini 

istiqamətləndirməyə xidmət edir. 

Forum milli gənclər şuralarından və gənclərin 

beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatlarından ibarət 93 

nəfər üzvə malikdir. O, bütün Avropa ölkələrindən 

olan on mlyonlarla gənci öz ətrafında birləşdirir.  

Gənclər Parlamenti (GP) gənclərin onlara to-

xunan məsələlər üzərində fikir ifadə etməsinə 

kömək edilməsi üçün yaradılmaqla Britaniyada for-

malaşan təşəbbüsdür. Təşkilat şəhərciyin gənclər 

üçün daha yaxşı yerə çevrilməsi üzrə məsələlər 

barədə söhbət etmək və strategiyaları işləyib ha-

zırlamaq məqsədilə gənclərin görüşə biləcəyi fo-

rum kimi Birminqemdə öz işinə başlamışdır. Hazır-

da GP bütün regiondakı gənclər üzrə əsas yaradır 

və gəncləri bir araya gətirməklə milli və beynəlxalq 

tədbirləri də təşkil edəcəkdir.

ФЯРДИ ТЯДГИГАТ: ЭЯНЪЛЯР ШУРАЛАРЫ, ФРАНСА 

Эянъляр шуралары 1970-ъи илдян етибарян Франсада фяалиййят эюстярмишдир вя щазырда бир 

нечя йцзя бярабярдир. Онларын ролу юз йерли иъмалары щаггында ушагларын вя эянълярин 

наращатлыгларыны ифадя етмякдян ибарятдир. 1991-ъи илдя Милли Ушаглар вя Эянъляр Шящяръийи 

Шуралары Ассосиасийасынын ясасы гойулду. Онун биринъи иллик иъласында 700-дян чох эянъ вя 

400-дян чох йашлы иштирак етмишдир; сонракы иъласларда щюкумят рясмиляри вя назирляр иштирак 

етмишдир. 

Эянъляр шураларынын наилиййятляри, о ъцмлядян скейтборд йамаъларынын йарадылмасы, ялил ушаглар 

цчцн йерляр, рясм китабханасы, тякмилляшдирилмиш няглиййат васитяляри, сосиал тядбирляр, Браилледя 

шящяръик хяритяляринин тяртиб олунмасы вя юз шящяръикляри щаггында ушагларын вя эянълярин 

наращатлыгларыны тясвир едян видеофилмляр ящямиййятли олмушдур. 

Эянъляр шураларынын сайы вя онларын давамлылыьы Франсада нязярдян кечирилян бу ъцр гурумларын 

ъиддилийиня истигамятлянир. Онларын мейллилийиндя вя еффективлийиндя мцщцм елемент милли вя йерли 

сявиййядя онлара доьру сийаси ющдялийя зямин йаратмышдыр. Онлар эянълярин юз иъмаларында рол 

ойнадыьына тяминат верилмясиндя сямяряли васитяляр кими эениш сурятдя нязярдян кечирилир.

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

31

İştiraka doğru maneələr 

Bir çox optimal irəliləyişlərə baxmayaraq, 

gənclərin fikirlərinin dinlənilməsinə nəzərən dərk 

etmə və praktika özünün ilkin inkişaf mərhələsində 

qalır. İctimai siyasət məsələsində uşaqlar və 

gənclər ilə məsləhətləşmə qeyri-adi və mürəkkəb 

konsepsiya formasında təzahür edir. Əgər uşaq-

ların və gənclərın fikirləri vətəndaş cəmiyyətinin 

müzakirələrində köklü şəkildə yer tutmalıdırsa, on-

ların əksəriyyəti həyata keçirilməlidir. 

Qərar vermədə gənclərin iştirakının asanlaş-

dırılması yaşlılar üçün mürəkkəb və tələbedici 

öhdəlik hesab olunur, onların bir qisminə hələ 

də müvafiq təlim keçirilir. Yaşlıların (o cümlədən, 

valideynlərin) mənfi münasibətləri gənclərin iştira-

kına qarşı maneələr kimi özünü büruzə vermişdir. 

Gənclər artan dərəcədə iştirak layihələrinə cəlb 

olunsalar da, bunun təşkilatların kontekstləri və 

müxtəlif növləri arasında dəyişməsinə baxmaya-

raq qiymətləndirmələr onların ictimai qərarvermə 

prosesinə cüzi təsir etdiyinə dəlalət edir (Füsun-

karlığın Ölçülməsi? Perpetua Körbi, Karnegie 

Gənclərinin Təşəbbüsü).

Uşaqların fikirlərinin dinlənilməsi mədəniyyətini 

formalaşdırmaq müəyyən vaxt tələb edəcəkdir 

ki, bu da uşaqlara toxunan məsələlərin necə 

nəzərdən keçirilməsinin və qərarların necə 

verilməsinin bir hissəsini və bir sahəsini təşkil 

edir. Uşaqların fikirlərinin dinlənilməsi hüququ-

nu dəstəkləyərkən insanlar uşaqların fikirlərinə 

ahəngdar şəkildə qulaq asmalıdırlar. 

ФЯРДИ ТЯДГИГАТ: СЛОВЕНИЙАДА УШАГ ПАРЛАМЕНТИ  

1990-ъы илдя Словенийада парламент демократийасы иряли сцрцляркян, Ушаг Парламенти 

дя йарадылды. Щяр ил мяктяблярдяки ушаглара сечилмиш мювзу верилир вя онун дяриндян 

юйрянилмясиня имкан йарадылыр. 13-15 йашлы 100 эянъдян чоху бу мясялянин мцзакиря 

едилмяси бахымындан Словенийа Парламентиндя эюрцшмяк цчцн юз мяктябляри васитясиля 

сечилир. Сессийанын сонунда онлар нювбяти ил цзря мювзу сечирляр. Биринъи ил ярзиндя мювзу 

«Тящлцкясиз вя Саьлам Мцщит» олмушдур.    

Икинъи ушаг парламенти дюврцня гядяр мювъуд мянзяря драматик сурятдя дяйишмишдир. 

Мцщарибя Словенийада, Хорватийада вя Боснийада баш галдырмышдыр. Эянъляр еффектив 

щюкумятин формалашмасы цчцн сийасятчилярин мцвяффягиййятсизлийи нюгтейи нязяриндян 

эяляъяк вя шикайятляр щаггында юз наращатлыгларыны ифадя етмяк мягсядиля парламентдян 

истифадя етмишляр. Онлар юз гязяблярини, горхуларыны вя мцщарибя цзяриндя хяйанят – мцдафия 

олунмамаг щиссини вя мцвафиг тящсили тямин етмяк цчцн мяктяблярин уьурсузлуьуну ифадя 

етмишляр. Сийасятчиляр яввялки парламентин тювсийяляриня даир иъра щесабатыны динлямяйя вя ону 

парламентя тягдим етмяйя щазыр олмушлар. 

Щесабатын йалныз бир гисм конкрет наилиййятляри ещтива етмясиня бахмайараг, бу, ушаглара 

онларын наращатлыгларынын ъидди шякилдя нязяря алындыьыны нцмайиш етдирмишдир. Цчцнъц 

парламент ушаглара йахын мяктябляр цзяриндя ъямляшмишдир. Яввялки илдян фяргли олараг, 

тянгидя нисбятян ирялиляйишляр цзря конкрет тювсийяляря диггят йетирилмишдир. 

Парламентин садяъя символик яламят олмадыьына тяминат верилмясиндя щялледиъи амил 

сийасятчилярин ушагларын иряли сцрдцкляри тяклифляри вя мясяляляри динлямяйя, нязярдян кечирмяйя 

вя мцмкцн дяряъядя тядбир эюрмяйя нцмайиш етдирдикляри щазырлыг олмушдур. Бунунла 

йанашы, просес ушагларын юзляринин демократик мясулиййят щиссини инкишаф етдиря биляъяклярини 

эюстярмишдир. 

BÖLMƏ 1: Uşaqların Hüquqlarının Təqdimatı

32

Beynəlxalq səviyyədə  

•

  BMT-nin illik Ümumdünya Gənclər Forumu

•

  2000-ci ildə keçirilən Uşaq Fahişəliyinə, Por-

noqrafiyasına və Alverinə Son Qoyulması 

təşkilatı tərəfindən sponsorluq edilən Gənclərin 

Beynəlxalq İştirak Forumu 

•

  2000-ci ilin sentyabr ayında Kanadanın Vinni-

peq şəhərində keçirilən və Kanada Beynəlxalq 

İnkişaf Agentliyi tərəfindən təşkil olunan 

Müharibədən Əziyyət Çəkən Uşaqlara dair 

Beynəlxalq Konfrans 

•

  2001-ci ildə İrlandiyanın Limerik şəhərində 

keçirilən və Barnardos tərəfindən təşkil olunan 

Beynəlxalq Uşaq Rifahı Forumu

•

 Gənclərin Minillik Layihəsi 

Avropada 

•

  1996-cı ilin Uşaqların Hüquqlarının İstifadəsinə 

dair Avropa Konvensiyası 18 yaşından aşa-

ğı uşaqlara və gənclərə toxunan məhkəmə 

proseslərində onların bilavasitə və ya bilvasitə iş-

tirak etmək hüququnu təsdiq edir. 

•

  1992-ci ilin Bələdiyyə və Regional Həyatda 

Uşaqların və Gənclərin İştirakına dair Avropa 

Xartiyası Avropada yerli qurumların və regionla-

rın hüquqlarını müdafiə etməklə, icma həyatında 

uşaqların və gənclərin iştirakının asanlaşdırılma-

sı üçün strategiyaları həyata keçirməlidir. 

•

  Avropanın Gənclərə dair Ağ Kitabı adlı sənədinin 

hazırlanması haqda gənclər (15-25 yaşlı) ilə apa-

rılan məsləhətləşmə bir təşəbbüs olmuşdur ki, bu 

da Avropa Komissiyasına və milli hökumətlərə öz 

rəylərini və tövsiyələrini təqdim etmək üçün Av-

ropa Birliyinin üzv dövlətlərindən olan minlərlə 

gəncə imkan yaratmışdır. 

Birləşmiş Krallıqda 

•

  Şimali İrlandiyada Uşaqların Xilası təşkilatı və 

Uşaqlar üzrə Qanun Mərkəzi təklif olunan Şima-

li İrlandiya Uşaqları üzrə Komissarlığının təklif 

olunması ilə sözü gedən qurum üçün gələcək 

funksiyalar barədə uşaqlar və gənclər ilə 

məsləhətləşmə şəraitində Baş Nazirin və Baş 

Nazirin Müavininin Ofisinin İnsan Hüquqları Bü-

rosuna köməklik göstərmişdir.    

•

  Uşaqların Xilası təşkilatı və Uşaqlar üzrə Qanun 

Mərkəzi daxil olmaqla, QHT-lər Şimali İrlandi-

ya üzrə Hüquqlar Billi (Konstitusiyaya edilən ilk 

on düzəlişə dair qanun layihəsi) haqqında uşaq-

ların və gənclərin fikirlərini üzə çıxarmaq üçün 

Şimali İrlandiya İnsan Haqları Komissiyasının 

səylərini dəstəkləmişdir.

•

  Çörək Pulsuzdur adlı yoxsulluğa dair 

məsləhətləşmə bütün İngiltərədə yoxsulluğun 

və sosial məhrumiyyətin yüksək səviyyələri ilə 

icmalarda yaşayan 5-16 yaşında 106 uşaq və 

gənci əhatə etməklə İngiltərə Uşaq Hüquqla-

rı Birliyi və Uşaqların Xilası təşkilatı tərəfindən 

2001-ci il ərzində həyata keçirilmişdir. 

Qiymətləndirmə təlimatı 

Uşaqlar üzrə Milli Fəaliyyət Planınızın statusunu 

nəzərdən keçirin və onun inkişafında uşaqların və 

gənclərin iştirakını müzakirə edin. 

Sonrakı şərh və resurslar 

Uşaqlarla Ünsiyyətin Təsviri: 

Avropa Uşaqları üzrə Ombudsmanlar Şəbəkəsi 

17/11/2003:  

http://www.ombudsnet.org/Organisations/vieworg.

asp?id=2872&fromEnoc=y

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaqlar haqqında Xü-

susi Sessiyasında Uşaqların İştirakından Əldə Olu-

nan 12 Dərs, Uşaqların Xilası, 2004

İrlandiya Ombudsman Aparatı, İllik Report 2005-2006: 

http://www.oco.ie/whatsNew/annual_reports.aspx 

Uşaqların Qlobal Hərəkatı: 

http://www.gmfc.org/index.php/gmc6/homepage 

QHT Hesabatı: Uşaqlara qarşı Qəddarlığın Qarşısının 

Alınması üzrə İrlandiya Cəmiyyəti, Uşağının Fikrinin 

Dinlənilməsi Hüququ, 2006. 

Uşaqlar üçün Əlverişli Mühit, BMT Uşaq Fondu, 

2006. 

Fikirlərin Dinlənilməsi: İrlandiyada Dövlət Siyasətinin 

İşlənib Hazırlanmasına nəzərən Uşaqlar və Gənclər 

ilə Məsləhətləşmə; icra xülasəsi, 2002, K MakKauley 

və M Bratman. 

Gənclərin Fikirləri: Uşaqların və gənclərin işinizə necə 

cəlb olunması üzrə prinsiplər, İrlandiyada Milli Uşaq-

lar İdarəsi, 2005.

«Milli Fəaliyyət Planlarının İşlənib Hazırlanmasında 

Uşaqların və Gənclərin Cəlb Olunması»: «Hökumətlər 

üzrə qısa təlimat», 2002, Uşaqların Xilası:

www.crin.org/resources/infoDetail.asp?ID=3145 

«Füsunkarlığın Ölçülməsi»: Gənclərin ictimai 

qərarvermədə iştirakının qiymətləndirilməsi və tədqiq 

edilməsi, Perpetua Körbi, Karnegie Gənclərinin 

Təşəbbüsü. 

http://cypi.carnegieuktrust.org.uk/files/2643_Measu-

retheMagic_001.pdf 

DÜNYANIN HƏR YERİNDƏ İŞTİRAK SƏVİYYƏSİNİN 

YENİ NÜMUNƏLƏRİ 

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

33

Davranış KODEKSLƏRİ davranışı və redaktor 

qətiyyətini istiqamətləndirən qaydalar toplusundan 

ibarətdir. Peşəkar jurnalistlərin qarşılaşdığı spesi-

fik problemləri həll etmək üçün dünya ölkələrində 

jurnalistika üzrə peşə kodeksləri müəyyən edil-

mişdir. Bu prinsiplər peşəkar etika kodeksi, dav-

ranış kodeksi və ya jurnalistika prinsipləri kimi 

jurnalistlərə lap çox məlumdur. İlkin normalar adi 

şəkildə peşəkar jurnalistika assosiasiyaları və 

fərdi mətbuat, yayım və onlayn xəbər agentlikləri 

tərəfindən hazırlanır. 

Normaların bəzi müxtəlifliyə malik olma-

sına baxmayaraq, onların əksəriyyəti ümumi 

elementləri, o cümlədən: düzgünlük, dəqiqlik, ob-

yektivlik, qərəzsizlik, ədalətlilik və ictimai cavab-

dehlik prinsiplərini və xəbər üçün dəyərli informa-

siyanın alınmasında və ictimaiyyətə çatdırılmasın-

da istifadə olunan anonim məlumat mənbələrinin 

qorunmasını paylaşır. 

 Bir çox digər etik sistemlər kimi jurnalisti-

ka etikasına «zərərin məhdudlaşdırılması» prin-

sipi daxildir. Bu tez-tez azsaylı uşaqların adla-

rı kimi məlumatlarda müəyyən təfərrüatların, zor-

lanma kimi cinayətlərdə cinayət qurbanlarının ad-

larının və yaxud səciyyəvi xəbər reportajlarına 

(məsələn, onların buraxılması kimsənin nüfuzuna 

xələl gətirə bilər) əhəmiyyətli dərəcədə aid olma-

yan informasiyanın saxlanılmasını, habelə intihar 

ilə özünü öldürənlərin istifadə etdikləri metodların 

aşkarlanmasını əhatə edir. 

Jurnalistika normalarının 

yayılması 

Mükəmməl jurnalistika prinsipləri ictimaiyyətə 

xəbər verməklə, ictimaiyyətin marağına doğ-

ru məlumatın çatdırılması missiyasını yerinə 

yetirməklə yüksək səviyyəli xəbərlərin verilməsinə 

yönəlir. «İctimaiyyətin marağın» kəsb etdiyi məna 

davamlı müzakirə mövzusudur, lakin bu, «adi fira-

vanlıq» və ya «ümumi rifah» anlayışlarına aid ola 

bilər. 

Birləşmiş Krallıq və İrlandiya üzrə Milli 

Jurnalistlər İttifaqı «ictimaiyyətin marağın» ehtiva 

etdiyi mənalara dair öz anlayışlarını müəyyən 

etmişdir:

•

  cinayətin və ya ciddi qanun pozuntusunun

aşkarlanması və ya nümayiş etdirilməsi

•

  ictimai sağlamlığın və təhlükəsizliyin

qorunması

•

  fərdin və ya təşkilatın bəzi bəyanatları və ya 

tədbirləri nəticəsində ictimaiyyətin aldadılması-

nın qarşının alınması

•

  dövlət vəsaitlərinin sui-istifadəsinin və ya 

dövlət qurumları tərəfindən korrupsiyanın digər 

formalarının göstərilməsi

•

  səlahiyyət və nüfuz dairəsinə malik olan 

şəxslərin marağının potensial ziddiyyətlərinin 

aşkar edilməsi

•

 korporativ oğurluğun nümayiş etdirilməsi

•

  yüksək vəzifə tutan şəxslərin riyakar davranışı-

nın nümayiş etdirilməsi