N.Ə. SƏLİmova, B.Ş.ŞAhpəLƏngova

    
9.2.1. Benzolun fasiləsiz nitrolaşması prosesinin  
texnologiyası 
Benzolun fasil
əsiz nitrolaşması prosesinin texnoloji sxemi 
şəkil  9.2.–  də  göstərilmişdir.  İlkin  benzol  1  reaktor-nitratora 
(
şəkil 9.3.) daxil olur. Buraya eyni zamanda 5 separatorundan 
qism
ən  işlənmiş  turşu  qarışığı  da  verilir.  Ekzotermik  proses 
zamanı    ayrılan  istiliyi  xaric  etm
ək  üçün  reaktor  –  hidratorlar 
iç
ərisindən  soyuq  su  keçirilən  borularla  soyudulur. 
Karbohidrogen  v
ə  turşu  qarışığı  qarışdırıcının  köməyi  ilə 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
299 
emulsiyaya  çevrilir  v
ə  2  nitratoruna  daxil  edilir.  Buradan 
qism
ən  nitrolaşmış  karbohidrogen  və  işlənmiş  turşu  qarışığı  3 
separatoruna  gönd
ərilir.  Burada  emulsiya  iki  laya  ayrılır, 
i
şlənmiş  turşu  separatorun  aşağısından  çıxarılır,  üzvi  faza  isə 
fasil
əsiz  olaraq  4  nitratoruna  axıdılır.  Bu  aparata  həm  də  7 
separatorundan  qism
ən  işlənmiş  turşu  qarışığı  da  daxil  edilir. 
Nitrola
şma  prosesi  təzə  nitrolaşdırıcı  qarışıq  verilən  6 
reaktorunda ba
şa çatdırılır. 7 separatorunda ayrılan nitrolaşmış 
m
əhsullar  8  və  12  aparatlarında  soyuq  və  isti  su  ilə,  10 
aparatında qalıq tur
şuları neytrallaşdırmaq üçün  soda məhlulu 
il
ə  yuyulur.  Sonra  nitrolaşmış  məhsullar  11  çökdürücüsündə 
i
şlənmiş  soda  məhlulundan  ayrılır.  İşlənmiş  soda  məhlulu  11 
çökdürücüsünün  a
şağısından  çıxarılır.  11  çökdürücüsündən 
nitrola
şmış    məhsullar  12  kalonunda  su  ilə  neytral  mühit 
yaranana  q
ədər  yuyulur,  13  çökdürücüsündə  işlənmiş  sudan 
ayrılır  v
ə  təmizlənmiş  nitrolaşmış  məhsullar  ayrılma  şöbəsinə 
gönd
ərilir. 1 ton benzolun nitrolaşması üçün 63% nitrat və 96% 
sulfat  tur
şusundan  ibarət  olan  nitrolaşdırıcı  qarışıq  hazırlanır. 
Bu  halda  3,5  tona  yaxın  75%–li  i
şlənmiş sulfat turşusu əmələ 
g
əlir.  Onun  bir  hissəsi  melanj  və  18–20%–li  oleumdan 
nitrola
şdırıcı  qarışığın  hazırlanmasına  sərf  olunur.  Lakin  yenə 
d
ə  1,2  tona  qədər  sərf  olunmayan  və  tətbiq  sahəsi  tapılmayan 
i
şlənmiş turşu qalır ki, bu da ekoloji baxımdan şiddi problemlər 
yaradır.  Odur  ki,  sulfat  tur
şusu  və  nitrobenzolun  istehsal 
prosesl
ərini  eyni  bir  müəssisədə  həyata  keçirmək  iqtisadi 
baxımdan m
əqsədəuyğun hesab edilir. 
Aromatik  nitrobirl
əşmələr  əsasən  partlayıcı  maddələr  və 
aralıq m
əhsul kimi aminlərin alınmasında istifadə olunur. 
 
 
 
 
 
 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
300 
                       
 
 
  
  
V
 
  
  
  
  
  
  
I 
  
  
  
  
  
  
  
IV
 
  
V
I 
 I
V
 
 
V
II
 
II
I 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
 I
I 
  
  
 
  
  
  
  
 
V
II
I 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
 I
X
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
V
II
I 
 
V
I 
Ş
ək
il
 9
.2
. 
 B
en
zo
lu
n
 m
a
y
ef
a
za
lı
 n
it
ro
la
şm
a
 p
ro
se
si
n
in
 t
ex
n
o
lo
ji
 s
x
em
i:
  
1
,2
,4
,6
 
–
 
re
ak
to
r-
n
it
ra
to
rl
ar
; 
3
,5
,7
,9
,1
1
,1
3
 
–
 
se
p
ar
at
o
rl
ar
; 
8
,1
0
,1
2
 
–
 
y
u
y
u
cu
 
tu
tu
m
la
r;
 
I 
–
  
k
ar
b
o
h
id
ro
g
en
lə
r;
 I
I 
–
 n
it
ro
la
şm
ış
 m
əh
su
ll
ar
; 
II
I 
–
  
iş
lə
n
m
iş
 t
u
rş
u
 q
ar
ış
ığ
ı;
 I
V
 –
 t
u
rş
u
 q
ar
ış
ığ
ı;
 V
 –
 a
zo
t 
o
k
si
d
lə
ri
; 
V
I 
–
 s
u
; 
V
II
 –
 s
o
d
a 
m
əh
lu
lu
; 
V
II
I 
–
 iş
lə
n
m
iş
 s
u
; 
X
I 
- 
iş
lə
n
m
iş
 s
o
d
a 
m
əh
lu
lu
; 
 
 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
301 
 
 
 
 
  
       Şəkil 9.3. Aromatik karbohidrogenlərin axınlı  
            nitratorda nitrolaşdırılması prosesinin  
     texnoloji sxemi. 
1 – mator; 2 – seperasiya kamerası; 3 – nitrola
şma 
kamerası; 4 – soyuducu; I – karbohidrogenl
ər; II –  
qurula
şdırılmış turşu; III – ilkin turşu; IV – turşunun 
bir hiss
əsi ilə nitrolaşma. 
 
  
 
  
  
  
  
  
  
  
IV
 
B
e
n
z
o
lu
n
 m
a
y
e
fa
z
a
lı
 n
it
ro
la
ş
m
a
 p
ro
s
e
s
in
in
 t
e
x
n
o
lo
ji
 s
x
e
m
i:
  
re
a
k
to
r-
n
it
ra
to
rl
a
r;
 
3
,5
,7
,9
,1
1
,1
3
 
–
 
s
e
p
e
ra
to
rl
a
r;
 
8
,1
0
,1
2
 
–
 
y
u
y
u
c
u
 
tu
tu
m
la
r;
 
I 
–
  
K
a
rb
o
h
id
ro
g
e
n
l
ə
r;
 I
I 
–
 n
it
ro
la
ş
m
ı
ş
 m
ə
h
s
u
lla
r;
 I
II
 –
  
i
ş
l
ə
n
m
i
ş
 t
u
r
ş
u
 q
a
rı
ş
ı
ğ
ı;
 I
V
 –
 t
u
r
ş
u
 q
a
rı
ş
ı
ğ
ı;
  
a
z
o
t 
o
k
s
id
l
ə
ri
; 
V
I 
–
 s
u
; 
V
II
 –
 s
o
d
a
 m
ə
h
lu
lu
; 
V
II
I 
–
 i
ş
l
ə
n
m
i
ş
 s
u
; 
X
I 
- 
i
ş
l
ə
n
m
i
ş
 s
o
d
a
 m
ə
h
lu
lu
; 
 
I 
I
 
              
 
II 
 
III 
IV 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
302 
 
9.3. Yeni nitrolaşma texnologiyalarının işlənməsi 
 
Nitrola
şma  –  mürəkkəb,  təhlükəli,  ekoloji  gərgin 
prosesdir,  lakin  onsuz  bir  sıra  m
əhsulların  sintezi  mümkün 
deyildir. Yeni texnoloji 
əsaslarla nitrolaşma prosesinin istifadə 
perspektivl
əri  –  prosesin  kəskin  partlayış  təhlükəliliyinin, 
çirkab  sularının  t
ərkibində  turş  tullantıların  və  nitrobirləşmə-
l
ərin  azaldılması  nitrolaşma  prosesinin  təhlükəsiz  həyata 
keçirilm
əsinə  imkan  yaradır.  Nitrobenzolun  havada  buraxıla 
bil
ən qatılıq həddi 5 ·10
-6
 q/l t
əşkil edir. 
Nitrobenzolun  istehsalı  prosesind
ə  əsas  ekoloji  problem 
böyük  miqdarda  t
ətbiq  sahəsi  olmayan  işlənmiş  sulfat 
tur
şusunun  əmələ  gəlməsidir.  Ona  görə  də  nitrolaşma 
prosesind
ə  yaranan  turşu  tullantılarının  azaldılması  üsullarının 
i
şlənib  hazırlanması  istiqamətində  işlər  aparılır.  Bu  üsullardan 
biri  prosesin  asan  regenerasiya  oluna  bil
ən  mühitdə  –
qatıla
şdırılmış  nitrat  turşusu  və  aşağı  temperaturda  qaynayan 
üzvi  h
əlledicilərin  iştirakı  ilə  aparılmasıdır.  Mühit  kimi 
qatıla
şdırılmış  nitrat  turşusunun  çatışmayan  cəhəti  onun 
oksidl
əşdirici  xassəsinə  malik  olması,  korroziyaya  qarşı 
aktivliyi  v
ə  yüksək  təhlükəliliyi  hesab  olunur.  Üzvi 
h
əlledicilərdə  nitrat  turşusu  özünü  sulfat  turşusundakına 
n
əzərən daha zəif nitrolaşdırıcı reagent kimi aparır. Nitrolaşma 
prosesinin 
ən  radikal  üsulu  sulfat  turşusunun  nitrolaşma 
şəraitində  həll  olmayan  bərk  güclü  turş  katalizatorlarla  əvəz 
olunmasından  ibar
ətdir.  Məsələn,  bu  məqsədlə  superturş 
perflüoralkansulfotur
şular  və  onlar  əsasında  hazırlanan 
q
ətranlardan  istifadə  olunur.  Qaz  fazada  nitrolaşma  prosesi 
intensiv  t
ədqiq  olunur.  Наzırkı  dövrdə  suyun  azeotrop 
qovulması prosesi i
şlənib hazırlanmışdır. Benzol su ilə azeotrop 
qarı
şıq  əmələ  gətirir.  Benzoldan  böyük  miqdarda  istifadə 
etm
əklə  120
0
С  temperaturda  benzol,  su  və  nitrat  turşusu 
qovulur 
v
ə  sulfat  turşusu  durulaşmır.  Lakin  alınan 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
303 
nitrobenzolun  keyfiyy
əti  aşağı  olur.  Benzolun  65%-li  nitrat 
tur
şusu  ilə  nitrolaşması  işlənib  hazırlanmışdır  ki,  burada  da 
i
şlənmiş  sulfat  turşusunun  yaranması  problemi  aradan 
qaldırılmı
şdır. Proses zamanı alınan azot oksidlərinin tutulması 
vacibdir.  Aztonnajlı  prosesl
ərdə  azot  oksidlərini  qələvi 
m
əhlulunun  köməyi  ilə  tuturlar.  Çoxtonnajlı  proseslərdə  isə 
azot oksidl
əri təbii qaz axını altında yandırılır: 
CH
4
 + 2NO
2
  
→ CO
2
 + N
2
 +2 H
2
O 
Bununla  yana
şı  yuyucu  suların  və  qələvi  məhlullarının, 
h
əmçinin  də  durulaşdırılmış  turş  suların  zərərsizləşdirilməsi 
mühüm ekoloji problem hesab olunur.  
  Hal – hazırda nitrola
şma proseslərinin yeni texnologiya-
lar 
əsasında aparılmasına həsr olunan intensiv tədqiqat işləri da-
vam  etdirilir.  Bu  t
ədqiqat  işləri  əsasən  nitrolaşma  prosesinin 
ba
şlanğıcının  partlayış  təhlükəsinin,  çirkab  suların  tərkibində 
tur
ş  tullantıların  və  nitrobirləşmələrin  azaldılmasına  həsr 
olunur.  Nitrola
şma  reagentlərinin,  mühitin,  katalizatorların, 
ayrılma üsullarının geni
ş intervalda dəyişdirilməsinin mümkün-
lüyü  optimal  texnoloji  rejimin  seçilm
əsinə  imkan  yaradır. 
Benzolun  volfram  –  sirkon,  bir  sıra  seolit  v
ə  AI  –  bentonit 
t
ərkibli  katalizatorlarla  65%-li  nitrat  turşusu  vasitəsilə  yeni 
nitrola
şma  prosesi  işlənib  hazırlanmışdır.  Göstərilmişdir  ki, 
nitrobenzolun çıxımı prosesin aparılma 
şəraitindən əhəmiyyətli 
d
ərəcədə  asılıdır.  Nitrolaşma  prosesində  ən  çox  aktivlik 
göst
ərən  güclü  turşu  xassəsinə  malik  olan  WO
3
/ZrO
2
  v
ə  Al  – 
bentonit  katalizatorları  olmu
şdur.  WO
3
/ZrO
2
  katalizatorunun 
i
ştirakı  ilə  gedən  nitrolaşma  prosesində  selektivliyin  100%-ə 
yaxın oldu
ğu halda nitrobenzolun çıxımı  70% olmuşdur. 
 
 
 
 
 
 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
304 
İ
stifadə olunan ədəbiyyatlar 
 
1.
 
N.
Ə.Səlimova,  B.Ş.Şahpələngova  «Yeni  ekoloji  təhlükəsiz 
prosesl
ər» dərs vəsaiti, Bakı ADNA-nın nəşri, 2009. 162с. 
2.
 
S.
Ə.Novruzov  “Ümumi  kimya  texnologiyası  və  sənaye 
ekologiyası”,  Ali  m
əktəblər  üçün  dərsliklər  və  dərs 
v
əsaitləri seriyasından, Bakı, “Maarif”, 1991, 384 səh.  
3.
 
M.
İ.Rüstəmov, V.M.Abbasov, A.M.Məhərrəmov, N.Ə.Səli-
mova, Z.C.Seyidov, M.M.Abbasov “
Əsas üzvi və neft kimya 
sintezi” d
ərslik, Bakı, “Bakı” nəşriyyatı, 2003-cü il, 265 səh. 
4.
 
M.
Ə.Ağakişiyeva,  S.F.Əliyeva.  “Ümumi  kimya  texnolo-
giyası” d
ərslik, ADNA-nın mətbəəsi, Bakı 2007, 331 səh. 
5.
 
M.H.Rzayev,  A.
Ə.Cabbarov,  “Ümumi  kimya  texnolo-
giyası” Bakı 1995, 242 s
əh. 
6.
 
Кутепов А.М., Бондарева Т.И., Беренгартен М.Г. Общая 
химическая  технология.  Учебник  для  технических 
вузов. - М.: Высш. шк., 1985. - 448 с. 
7.
 
Кутепов  А.М.  и  др.  Общая  химическая  технология: 
Учеб. для техн. вузов / М.: Высш. шк., 1990 – 520 с.  
8.
 
Общая  химическая  технология.  Учебник  для  химико-
техн.  спец.  вузов.  В  2-х  т.  /  И.П.  Мухленов,  А.Я. 
Авербух,  Д.А.  Кузнецов  и  др.;  Под  ред.  И.П. 
Мухленова. - 4 изд. - М.: Высш. шк., 1984. - 263 с.  
9.
 
Общая 
химическая 
технология. 
Учебник 
для 
технических  вузов  /  А.Г.  Амелин,  А.И.  Малахов,  И.Е. 
Зубова и др.; Под ред. А.Г. Амелина. - М.: Химия, 1977. 
- 400 
с.  
10.
 
Расчеты  химико-технологических  процессов.  Учебное 
пособие  для  вузов  /  Туболкин  А.Ф.,  Тумаркина  Е.С., 
Тарат Э.Я. и др.; Под редакцией И.П. Мухленова - изд. 
2-
е - Л.: Химия, 1982. - 248 с.  
11.
 
Смирнов Н.Н., Волжинский А.И. Химические реакторы 
в  примерах  и  задачах:  Учебное  пособие  для  вузов.  -  2 
изд., перераб. - Л.: Химия, 1986. - 224 с.  

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
305 
12.
 
Практикум по общей химической технологии:  учебное 
пособие  для  студентов  вузов  /  Под  ред.  И.П. 
Мухленова. - М.: Высш. шк., 1979. - 421 с.  
13.
 
Левеншпиль  О.  Инженерное  оформление  химических 
процессов. - М.: Химия, 1986. - 624 с. 
14.
 
Закгейм  А.Ю.Введение  в  моделирование  химико-
технологичес-ких процессов. - Л.: Химия. 1982. - 245 с.  
15.
 
Кононова  Г.Н.  и  др.  Сборник  заданий  по  расчетам 
курсовых  работ  и  домашних  заданий  для  студентов 
направления 
"
Химическая 
технология 
и 
биотехнология"/ М.: МИТХТ. 1995 г., 50 с. 
16.
 
Амелин  А.Г.  Общая  химическая  технология.  Учебное 
пособие, М.: Химия, 1977, 400 с. 
17.
 
Савельянов  В.П.  Общая  химическая  технология 
полимеров М.: Химия, 2007. 336 c. 
18.
 
 
Лебедев  Н.Н.  Химия  и  технология  основного 
органического  и  нефтехимического  синтеза.  –  М.: 
Химия, 1981. 
19.
 
Бесков  В.С.,  Сафронов  В.С.  Общая  химическая 
технология  и  основы  промышленной  экологии:  Учеб. 
для вузов.- М.: Химия, 1999.- 472 c. 
20.
 
Беренгартен  М.Г.  ,  Бондарева  Т.И.  ,  Кутепов  А.М. 
учебник  для  вузов,  3-е  изд.,  перераб.,  ВУЗ 
Издательство: Академкнига, 2007, 528 c. 
21.
 
 
Кондауров  Б.П.  Общая  химическая  технология: 
учебное  пособие  для  студ.высш.учеб.заведений,  М.: 
Издательский цент «Академия» 2005, 336 c. 
22.
 
Бесков  В.С.  Общая  химическая  технология:  Учебник  
для вузов. Издательство: Академкнига, 2005, 452 c.  
23.
 
Практикум по общей химической технологии:  учебное 
пособие  для  студентов  вузов  /  Под  ред.  И.П. 
Мухленова. - М.: Высш. шк., 1979. - 421 с.  
24.
 
 
Аблонин  Б.Е.  Основы  химических  производств.  –  М.: 
Химия, 2001.  
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
306 
25.
 
 
Позин М.Е. Технология минеральных удобрений. – Л.: 
Химия, 1983.  
26.
 
 
Расчеты химико-технологических процессов. /под ред. 
Мухленова И.П. – Л.: Химия, 1982. 
27.
 
Адельсон  С.В.  и  др.  Технология  нефтехимического 
синтеза. М.: Химия, 1985. 607 с. 
28.
 
Горелик М.В., Эффос Л.С. Основы химии и технологии 
ароматических соединений. М: Химия, 1992. 640 с. 
29.
 
Новые  процессы  органического  синтеза»  Под  ред. 
Черных С.П., Москва «Химия» 1989, 331 с. 
30.
 
Адельсон  С.В.,  Вишнякова  Т.П.,    Паушкин  Я.М. 
Технология  нефтехимического  синтеза.»  М.,  Химия, 
1985,  607 
с.  
31.
 
Тимофеев В.С., Серафимов Л.А. Принципы технологии 
основного органического и нефтехимического синтеза: 
Учеб.  Пособие  для  вузов.  Москва.  «Высшая  школа» 
2003.536 
с.  
32.
 
Тимофеев  В.С,  Львов  С.В.  Серафимов  «Tехнология 
основного  органического  синтеза.»  -  М,:  МИТХТ  им. 
М.В.Ломоносова,  1981,  94с.  Москва,  «высшая  школа», 
2003 
г. 536 с. 
33.
 
Ганкин  В.Ю.,  Гуревич  Г.С.  «Технология  оксосинтеза.» 
Л.: «Химия», 1981. 269 с. 
34.
 
Кафаров  В.В.  «Принципы  создания  безотходных 
химических производств.» М,: «Химия», 1982, 288 с. 
35.
 
Серафимов  Л.А.,  Тимофеев  В.С.,  Писаренко  Ю.А., 
Солохин  А.В.  «Tехнология  основного  органического 
синтеза.» - М,:Химия, 1993, 416с. 
36.
 
Фальве Ю. «Синтезы на основе окиси углерода: Пер. с 
нем./Под ред. Н.С.Имянитова.- Л,: Химия, 1971, 216 с. 
37.
 
Хайлов  В.С.,  Брандт  Б.Б.  Введение  в  технологию 
основного  органического  синтеза.»  -  Л,:Химия,  1969, 
555 
с. 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
307 
38.
 
Черный  И.Р.  Производство  мономеров  и  сырья  для 
нефтехимического синтеза. М,:Химия, 1973, 264 с. 
 
 
N.Ə.Səlimova, B.Ş.Şahpələngova 
 
 
308 
MÜNDƏRİCAT 
                                                                                                              
Səh 
Giriş ------------------------------------------------------------------- 3 
1. Ümumi kimya texnologiyasının nəzəri əsasları ------------5 
1.1. Ümumi kimya texnologiyası haqqında m
əlumat------------5 
1.2. Kimya texnologiyasının inki
şafının əsas istiqamətləri------6 
1.2.1. Texnoloji prosesl
ərin sxemi----------------------------------9 
1.3. 
Əsas texnoloji anlayışlar--------------------------------------14 
1.4.  Kimya texnologiyasının 
əsas qanunauyğunluqları -------18 
1.5. Texnoloji prosesl
ərdə kimyəvi tarazlıq ---------------------27 
2. Kimyəvi reaktorlar, istehsal proseslərinin layihələn- 
    dirilməsi,  kimyəvi  proseslərin  və  reaktorların 
    modelləşdirilməsi------------------------------------------------30 
2.1. Katalitik prosesl
ər haqqında ümumi anlayış -------------- 30 
2.2. Texnoloji prosesl
ərin əsas reaktorları------------------------32 
2.3. 
İstehsal proseslərinin layihələndirilməsi ------------------- 53 
2.4. Kimy
əvi proseslərin və reaktorların modelləşdirilməsi---55 
3.  Kimya sənayesinin xammal mənbələri-------------------- 69 
3.1. Üzvi ehtiyatlardan s
əmərəli istifadə, tullantısız və  
       aztullantılı texnologiya ----------------------------------------75 
3.2. T
əbii  ehtiyatlar və xammaldan kompleks istifadə---------76 
3.3. T
əkrar material  və təkrar enerji ehtiyatları ----------------77 
3.4.  Neft – kimya xammallarının 
əsas növləri ------------------81 
4. Xammalların zənginləşdirilməsi üsulları ----------------- 86 
4.1. X
əlbirləmə üsulu ilə zənginləşdirmə ----------------------- 88 
4.2.Qravitasiya üsulu il
ə zənginləşdirmə------------------------ 88 
4.3. Maqnitl
ə zənginləşdirmə (maqnitli separasiya) üsulu ----92 
4.4. Elektrostatik  z
ənginləşdirmə üsulu--------------------------93 
4.5. Radiometrik z
ənginləşdirmə----------------------------------95 
4.6. Flotasiya üsulu il
ə zənginləşdirmə---------------------------97 
5.  Qeyri – üzvi maddələrin kimyəvi texnologiyası---------102 
5.1. Ammonyakın istehsal texnologiyası -----------------------102 
5.1.1. M
əqsədli məhsulun xarakteristikası-----------------------98 

Ümumi kimya texnologiyası 
 
 
309 
5.1.2.  Amonyak sintezi prosesinin texnoloji t
ərtibatı---------109 
5.2. Nitrat tur
şusunun istehsal texnologiyası-------------------112 
5.2.1. Nitrat tur
şusunun istehsal üsulları -----------------------112 
5.2.2. M
əqsədli məhsulun xarakteristikası ---------------------114 
5.2.3. Ammonyakın katalitik oksidl
əşməsi üsulu ilə sulfat 
         tur
şusunun istehsalı prosesinin kimyəvi konsepsiyası--114 
5.2.4. T
əqdim olunan texnologiyanın əsaslandırılması-------122 
5.2.5. Texnoloji parametrl
ərin seçilməsinin 
          
əsaslandırılması---------------------------------------------125 
5.2.6. Texnoloji sxemin izahı-------------------------------------125 
5.2.7. Atmosfer t
əzyiqi altında duru nitrat turşusunun 
          istehsalı------------------------------------------------------129 
5.3. Sulfat tur
şusunun istehsal texnologiyası------------------130 
5.3.1 Sulfat tur
şusunun xassələri və istifadə sahələri----------130 
5.3.2. Sulfat tur
şusu istehsalının xammal mənbələri----------133 
5.3.3. Sulfat tur
şusu istehsalının mütərəqqi üsulları və inkişaf  
          perspektivl
əri------------------------------------------------135 
5.3.4. Sulfat tur
şusunun müasir alınma üsulları----------------137 
5.3.5. Kontakt üsulu il
ə sulfat turşusunun istehsal  
          texnologiyası------------------------------------------------145 
5.4. Tullantı qazlarının t
ərkibində olan SO
2
 –nin oksidl
əşməsi 
       v
ə neytrallaşdırılması ilə sulfat turşusunun alınması-----151 
5.5. Xlorid tur
şusu istehsalı, tətbiqi və emal istiqamətləri----152 
5.5.1. Xlorid tur
şusunun  istehsal üsulları----------------------152 
5.5.2. Hidrogenxloridin 
ən ixtisaslaşmış tətbiqi və emal  
          istiqam
ətləri-------------------------------------------------158