Sanoat korxonalarining barchasida bugungi kunda texnologik jarayonlarning

 
bu yerda: 
К 
— o‘zgartirish koeffitsiyenti.
 
Magnit oqimining kattaligi boshmoq 2 va qo‘zg‘aluvchan plunjer 7 orasidagi 
masofaga bog‘liq bo‘lgani sababli, ramkacha va siljish chulg‘ami EYUK ini havo 
oralig‘ini rostlash yo‘li bilan o‘zgartirish mumkin. 
Ferrodinamik o‘zgartkichlardagi induksiyalangan EYUK ramka burilish 
burchagiga bog‘lanishi chiziqli bo‘lgani sababli ular differensial-transformatorli 
o‘zgartkichlarga nisbatan katta o‘lchash chegaralariga ega. Masofaga signal 
uzatiladigan ferrodinamik o‘zgartkichlar o‘zlarining ishonchliligi, ishlatilishi oddiy 
va qulayligi, universalligi, yuqori metrologik tavsiflarga ko‘ra keng tarqalgan. 
Sanoatda quyidagi turdagi o‘zgartkichlar chiqariladi: PF - ferrodinamik 
o‘zgartkichlar; PFF — ferrodinamik funksional o‘zgartkichlar; PFF-K — 
ferrodinamik funksional-korreksiyalik o‘zgartkichlar. 
 
Magnitomodulatsion o‘zgartkichlar 
(magnit kompensatsiyali uzatuvchi 
o‘zgartkichlar) ning ishi magnit oqimlarini kompensatsiyalashga asoslangan. 
Magnitomodulatsion o‘zgartkichlar birlamchi asbob sezgir elementining chiziqli 
siljishini o‘zgarmas unifikatsiyalangan chiqish signaliga o‘zgartirish uchun 
mo‘ljallangan. Bunday o‘zgartkichlarning ishlash prinsipi quyidagidan iborat: 
maxsus qurilma - indikatorda hosil qilinadigan boshqaruvchi magnit oqimi 
harakatdagi element o‘zgarmas magnitning (birlamchi o‘zgartkichning sezgir 
elementi bilan siljitiladigan) siljishida shu indikatorda teskari aloqa toki yordamida 
hosil qilinadigan magnit maydoni bilan kompensatsiyalanadi. Bunda chiqish toki 

---

63 
va qo‘zg‘aluvchan elementning siljishi va, demak, o‘lchanayotgan kattalik qiymati 
orasida ma’lum munosabat o‘rnatiladi. 
O‘zgartkichning struktura sxemasi 27-rasmda keltirilgan. Birlamchi 
o‘zgartkichning qayishqoq sezgir elementi 
1
o‘lchanayotgan kattalik 
y 
ni 
o‘zgartkich 
2 
o‘zgarmas magnitining chiziqli siljishi 
X 
ga
 
o‘zgartiradi. Magnitning 
siljishida boshqaruvchi magnit oqimi 
F
т
 
o‘zgaradi. U magnit oqimlari 
3 
ning 
indikatorida teskari aloqa (bog‘lanish) magnit oqimi 
F
t.b.
 
bilan tenglashadi. 
Indikator chiqishidan magnit oqimlari ayirmasi ∆Ф = 
F
т
-F
t.b.
 
ga mutanosib bo‘lgan 
kuchlanish U paydo bo‘ladi. U kuchaytirgich 
4 
yordamida chiqish toki signali I
chiq
ga o‘zgartiriladi. 
Chiqish toki I
chiq
masofadagi uzatish aloqasiga va bir vaqtda teskari aloqa 
qurilmasi 5 ga boradi, uning chiqish toki I
t.b
magnit oqimi 
F
m
 
ni kompensatsiya 
qiluvchi magnit oqimi 
Ф
t.b.
 
hosil qiladi. Shunday qilib, o‘lchanayotgan kattalik 
U 
ni orttirilganda magnit siljishi 
X
ortadi, boshqarish magnit oqimi 
F
m
ortadi va, 
demak, 
F
т
 
ni kompensatsiya qiluvchi magnit oqimi 
F
t.b.
 
ni paydo qilish uchun katta 
chiqish toki I
chiq
va teskari aloqa toki I
t.b.
zarur bo‘ladi. Teskari aloqa qurilmasi 5 
o‘zgartirishning zarur qonuni
I
chiq
 = f(y) 
ni topish imkonini beradi. Bu munosabat 
yo chiziqli, yoki kvadratik bo‘lishi mumkin. 
27-rasm. O‘zgartkichning magnit kompensatsiyali struktur (tuzatish) sxemasi 
Magnit kompensatsiyali o‘zgartkichning prinsipial sxemasi 28-rasmda 
ko‘rsatilgan. O‘zgartkichda o‘lchanayotgan parametr (masalan, bosim) sezgir 
element (masalan, bir o‘ramli naychasimon prujina 7) bilan o‘zgarmas magnit 6 
siljishiga o‘zgartiriladi. U magnit oqimi 
F
т
 
ko‘rinishida boshqarish ta’sirini hosil 
qiladi. Bu oqim chiqish signali teskari aloqa (bog‘lanish) chulg‘amlari w
t.b
dan 
o‘zgarmas tok 
I
chiq
o‘tganda paydo bo‘ladigan teskari aloqa magnit oqimi 
F
t.b
 
bilan 

---

64 
kompensatsiyalanadi. 
F
т
 
oqimni o‘zgartirganda magnit modulatsion o‘zgartkich 5 
o‘zaklarining magnitlanganligi o‘zgaradi va uning o‘ramlarida nomuvofiqlik 
signali paydo bo‘ladi. Bu signal kuchaytirish qurilmasi 
3 
ning masofaga uzatish 
aloqasiga va bir vaqtda teskari aloqa o‘ramasiga uzatiladigan chiqish signali 
I
ni 
boshqaradi. 
Chastotali o‘zgartkichlar
 
texnologik jarayonlarni avtomatik nazorat qilish va 
boshqarish tizimlarida keng qo‘llaniladi. 
O‘lchash axborotini bir xillashtirilgan chastotali signal bilan uzatish tizimi 
birlamchi o‘lchash o‘zgartkichlari asosida amalga oshirilib, bunda birlamchi 
o‘lchash o‘zgartkichlari o‘lchanayotgan texnologik parametrni bir xillashtirilgan 
chastotaviy signalga o‘zgartiradi. 
28-rasm.Magnit kompensatsiyali o‘zgartkichning blok sxemasi. 
 
O‘zgartirish 
parametr
→ 
kuch
→ 
chastota
sxemasi bo‘yicha yuz beradi. 
Kuch chastotali o‘zgartkichlarning ishlash prinsipi mexanik kuchlanishni 
torli elementning ko‘ndalang tebranishlar chastotasiga o‘zgartirishga asoslangan. 
O‘lchanayotgan fizik kattaliklar o‘lchash asbobining sezgir elementiga ta’sir qilib, 
fizik kattaliklarga mutanosib bo‘lgan
F
kuchga aylanadi. Bu kuch elastik sterjen 
(richag) 
1 
va u bilan bog‘langan torli element 3 tomonidan qabul qilinadi. 
O‘lchanayotgan fizik kattalik F kuch o‘zgarishi bilan elastik sterjen va o‘zgarmas 

---

65 
magnit qutblari 
4 
orasida joylashgan torli elementda kichik (mikronlarda 
o‘lchanadigan) deformatsiya hosil qiladi, natijada torning ko‘ndalang tebranishlar 
chastotasi o‘zgaradi. 29-rasmda torli chastota o‘zgartkichning prinsipial sxemasi 
ko‘rsatilgan. 
29-rasm. Torli chastota o‘zgartkichning prinsipial sxemasi.