1.2. Bozor iqtisodiyoti sharoitida iqtisodiy tahlilni tarkibiy qismlari; Boshqaruv va moliyaviy tahlil Iqtisodiy tahlilni o’zining turli tasnifiy belgilariga muvofiq tarkiblanishi belgilangan.
Jumladan; hisob tizimini tashkil etishdagi holat, o’rganiladigan ob’ektlarni farqlanishi uni
boshqaruv va moliyaviy tahlilga tarkiblashni xarakterlaydi.
Boshqaruv tahlili va moliyaviy tahlil, ular orasida aniq chegara mavjudmi, ular
qanday farqlanadi, aniq tasnifiy belgilari mavjudmi? Ushbu savollarga javob topish
maqsadida qator olimlarning fikr muloxozalariga tayanishni lozim deb topdik.
Chet el adabiyotlarini kuzatish natijasida shuni tasniflash mumkinki, boshqaruv
tahlili, alohida fan sifatida shakllanmagan. Uning birlik elementlari, xizmat funktsiyalari
boshqaruv hisobi xizmatini ichida bajariladi. Moliyaviy tahlil esa alohida fan sifatida
shakllangan.
Bu bir jihatdan to’g’ri ham hisoblanadi. Negaki boshqaruv tahlili va boshqaruv hisobi
ma’lumotlarini sir saqlanishi ham, ularni alohida yuritishni talab etmaydi.
Boshqaruv tahlili bevosita ishlab chiqarish jarayoni bilan bog’liq bo’lib, ishlab
chiqarish resurslaridan samarali foydalanish yuzasidan ichki imkoniyatlarni aniqlashning aniq
masallarini o’z ichiga oladi. Unda korxonaning ishlab chiqarish va tijorat faoliyati yuzasidan
reja topshiriqlarining bajarilishi, ishlab chiqarish resurslaridan samarali foydalanishning
holati, imkoniyatlar va ularni maqsadli boshqarishdagi muhim yo’nalishlar belgilanadi.
Boshqaruv va moliyaviy tahlil yuzasidan olimlar o’rtasida turlicha qarashlar mavjud.
Masalan; M.Q.Pardaev tomonidan boshqaruv tahliliga quyidagicha ta’rif beriladi.
“Boshqaruv tahlili-korxona raxbariyati, egasi va mutaxasssislari tomonidan ichki
imkoniyatlarni ishga solish va samaradorlikni oshirish maqsadida qilinadigan tahlildir”
“Moliyaviy tahlil-xo’jalik yurituvchi sub’ekt moliyaviy natijalari va moliyaviy
holatini o’rganishga bag’ishlangan tahlildir”
2
Boshqaruv tahlili va uning ob’ektlari to’g’risidagi to’liq ma’lumotni 1.1.-chizmadan
bilib olish mumkin.
2
Pardaev M.Q. Iqtisodiy tahlil nazariyasi. Sam.; Zarafshon,2001 y.,183-bet
