O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti

1.6. Iqtisodiy rivojlanishning turlari va ko„rsatkichlari 
Iqtisodiy rivojlanishning umumiy tendensiyasi iqtisodiy o‗sishni baholashning 
eng asosiy usuli bo‗lmasdan, ko‗plab usullaridan biridir. Iqtisodiy rivojlanishni 
baholashda alohidagi hududlarga va alohidagi davrlarga individual yondashish 
maqsadga muvofiq. Chunki, umumiqtisodiyotning o‗sish tezligi iqtisodiy o‗sish 
muammolari bo‗yicha kerakli ma‘lumotlarni bera olmaydi.

---

32 
Iqtisodiy rivojlanish yo‗llarini xarakterlovchi iqtisodiy ko‗rsatkichlarning vaqt 
davomida o‗zgarishlarida quyidagilarga alohida e‘tibor berilmog‗i lozim: 
a) har bir ko‗rsatkichlarning vaqt davomida shakllanish bir tekisda bo‗lmay, 
tez o‗sish, sekin o‗sish bilan ayrim hollarda turg‗unlik bilan almashib turadi; 
b) ma‘lum bir vaqtda aniqlangan har bir iqtisodiy ko‗rsatkichlarning o‗sish 
tezligi, chunki ayrim o‗zgaruvchilar tez o‗sayotgan bo‗ladi, ayrim o‗zgaruvchilar 
sekin o‗sayotgan bo‗ladi yoki butunlay turg‗un holatda bo‗ladi; 
v) o‗zgaruvchilarning uzoq davrlardagi o‗sish tezligi qisqa davrlardagidan 
nisbatan bir-biridan kam farq qiladi. 
Iqtisodiy rivojlanish yo‗llari bilan iqtisodiy o‗sish tushunchasi o‗rtasida 
bog‗liqlik mavjud. Ammo, milliy iqtisodiyotning o‗sishi iqtisodiy o‗sish yo‗llarini 
qisman belgilaydi. Masalan, bir ko‗rsatkichli iqtisodiy o‗sish tushunchasida iqtisodiy 
bir tekis o‗sish tushunchasi yo‗q (3-jadval). 
3-jadval
O‗zgarmas va o‗zgaruvchan o‗sish tezliklariga ega bo‗lgan iqtisodiy o‗sish 
yo‗llarining asosiy tavsiflari 
Asosiy xususiyatlari 
Mohiyatlarning xarakterlari 
Doimiy o„sish 
tezligida 
O„zgaruvchan o„sish tezligida 
Asosiy ma‟nolari iqtisodiy 
o„sish yo„llari ifodalanadi 
Bir ko‗rsatkichning 
vaqt qatori bilan 
Ko‗rsatkichlar to‗plamining har birining 
alohida vaqtli qatori bilan va ular 
barchasining birgalikdagi vaqtli qatori 
bilan