Microsoft Word Амалиёт Махсулот сифати ва сифатни бошкариш 2016 lotin

2. Mahsulot sifatining ko‘rsatkichi
Mahsulot sifatining ko‘rsatkichi 
mahsulot sifatiga kiruvchi 
bitta yoki bir necha xossasining miqdoriy tavsifi, uning yaratilish va 
ishlatilishi yoki iste’molidagi muayyan sharoitlarga qo‘llanilishini 
qurilishiga aytiladi.
Sifat ko‘rsatkichlari quyidagi asosiy talablarga javob berishlari 
lozim:
• Turg‘unligi;
• Rejali asosda ishlab chiqarish samaradorligini oshishiga
yordam berishi;
• Fan va texnika yutuqlarini inobatga olinishi;
• Muayyan 
vazifasiga 
ko‘ra 
ma’lum 
ehtiyojlarni
qondirishga layoqatliligi.
Vazifaviy ko‘rsatkichlar mahsulot xossalarini tavsiflaydi, ularni 
asosiy vazifalarni belgilaydi, mahsulotni qo‘llash sohasini aniqlaydi. 
Mashina va asbobsozlik, elektrotexnika va boshqa buyumlar uchun 
bu ko‘rsatkichlar buyum tarafidan bajariladigan foydali ishni 
tavsiflaydi.
Turli 
xil 
konveyerlar 
uchun 
vazifaviy 
ko‘rsatkichlar, 
unumdorlik, yuk uzatish masofasi va balandligi; 
o‘lchash 
asboblarida - aniqlik ko‘rsatkichlari, o‘lchash chegarasi va shunga 
o‘xshashlarni tashkil etadi.
Tarkib va tuzilish ko‘rsatkichlari mahsulotdagi kimyoviy 
elementlarni yoki guruhli tuzilishlar miqdorini ifodalaydi.
Tarkib va tuzilish ko‘rsatkichlariga quyidagilami misol qilish 
mumkin:
• Po‘latning tarkibiy komponentlarining massa ulushlari;
• Kislotalardagi turli tarkiblaming konsentratsiyasi;
• Koksdagi oltingugurtning, kulning massa ulushi;
• Oziq - ovqat va boshqa mahsulotlardagi qandning, 
tuzlarning massa ulushlari kiradi.
Xomashyo, materiallar, yoqilg‘i va elektr quwatlarini tejab 
foydalaniladigan ko‘rsatkichlari buyumning xossalarini tavsiflaydi
5

---

va uning texnikaviy takomillanish darajasini yoki ular tomonidan 
iste’mol qilinayotgan xomashyo, materiallar, yoqilg‘i va elektr 
quwatlar me’yorini ifodalaydi.
Buyumlarni tayyorlashda va ishlatishda shunday ko‘rsatkich- 
larga xomashyo, materiallar, yoqilg‘i va elektr quwati asosiy 
turlarining solishtirma sarflanishi (sifat ko‘rsatkichining asosiy 
o‘lchovi); moddiy resurslardan foydalanish koeffitsiyenti, ya’ni 
foydali sarflanishiga nisbati tushuniladi, foydali ish koeffitsiyenti va 
shunga o‘xshashlar kiradi.
Mahsulotlaming murakkab xossasini tavsiflovchi, uning 
ehtiyojini, maqsadini va topshiriqga binoan berilgan vazifalarni 
bajarishga mahsulotning funksional layoqatligi deb ataladi.
Mahsulotning badiiy ifodalanishini, shaklning to‘g ‘riligini, 
kompozitsiyaning 
butunligini 
tavsiflovchi 
murakkab 
xossa 
mahsulotning estetikligi deb ataladi.