100
taxlil pozitsiyalarni tavsiflovchi xar kanday ikkita kursatkich asosida tuzilishi
mumkin. Eng axamiyatli kursatkichlar bulib, tarmokning usish sur’atlari, biror ulushi,
tarmokning uzok muddatli jozibaliligi, rakobatbardoshlik va u yoki bu maxsulot va
bozorning rivojlanish boskichi kabilar xisoblanadilar. Odatda matritsaning bir chizigi
tarmokning jozibaliligini kursatsa, boshkasi undagi anik faoliyat turlarining axvolini
kursatadi. Xujalik portfeli matritsalarining quyidagi xillari eng kup kullaniladi:
« usish / ulush» matritsasi;
«tarmoqning jozibaliligi / rakobatdagi axvoli» matritsasi;
tarmokning xayotiy tsikli matritsasi;
Mak Kinsey matritsasi.
Eng keng kullaniladigan birinchi matritsa - ishbop faollik portfeli matritsasi
turtta kvadrantdan iborat bulib, etakchi konsalting kompaniyasi «Boston Konsalting
Group» (BKG 12-rasm) tomonidan ishlab chikilgan. Uk chiziklarda tarmokning
usish sur’atlari va bozorning nisbiy ulushi kayd kilinadi. Xar bir xujalik kismi doira
shaklida ifodalangan bulib, uning xajmi korporatsiyaning barcha turdagi faoliyatidan
olingan umumiy foydasida mazkur kism foydasining ulushi bilan belgilanadi. Mazkur
xujalik birligi bozor ulushini dollarda emas, nisbiy birlikda ifodalangan va asosiy
rakobatchining nazoratidagi bozor ulushiga bulgan nisbati bozorning nisbiy ulushi
xisoblanadi. Masalan, agar «A» biznes bozorning umumiy xajmini 15 % ni egallagan
bulsa, yirik biznes «V» ning ulushi 30 % bulsa unda «A» biznesning bozordagi nisbiy
ulushi 0,5 foizni tashkil etadi. Agar, «A» biznes bozorda eng katta - 40 % ulushga
ega bulib, asosiy rakobatchi 30 % ulushga ega bulsa, unda «V» biznes uchun
bozorning nisbiy ulushi 1,33 ga teng buladi. Shunday kilib, fakatgina mos soxalarda
bozor ulushi buyicha ilgor bulgan tarmoklarda bozorning risbiy ulushi 10 dan yukori
buladi va aksincha ulardan ustun xisoblangan bitta yoki bir nechta rakobatchilarga
bulgan kismlarda 1,0 dan past buladi.
Dostları ilə paylaş: