O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Baholarni (narxlar) vazifasi 
Xo’jaliklarda baholar quyidagi vazifalarni bajaradi: hisobot, rag’batlantirish, qayta 
taqsimlash. 
Bahoni hisobga olish vazifasi shundan iboratki, bunda qishloq xo’jalik mahsulotini 
ishlab chiqarishda ketgan jonli va ijtimoiy mehnat xarajatlarini o’zida ifoda etishi kerak. 
Bundan ko’rinadiki, baholar qiymat ko’rsatkichlarini hisoblash vositasi bo’lib xizmat qiladi, 
mahsulotning yalpi va tovar qiymatini, tannarxini, daromadni, foydalilik-rentabellik va boshqa 
ko’rsatkichlarini o’zgarishiga ta’sir qiladi. Baholarning rag’batlantirish vazifasi shundan 
iboratki, bunda baholar orqali xo’jalik davlat buyurtmasini amalga oshiradigan hamma 
tarmoqlarni rivojlantirish uchun zarur bo’lgan daromadlarni oladi. Bular davlatning har xil 
hududlaridagi qishloq xo’jalik korxonalarida ishlab chiqarishni kengaytirish uchun tahminan 
bir xil iqtisodiy imkoniyat yaratib berishni kafolatlaydi. Yana eng asosiy vazifalaridan biri 

---

130 
shuki, bunda baholar sof foydani va yana jamg’arma iste’mol fondlarini tarmoqlar orasida 
taqsimlanishida qurol bo’lib xizmat qiladi. Har xil mahsulotlar narxlarining cheklanishi qishloq 
xo’jalik mahsulotlarining ishlab chiqilishi tarmoqlarda foyda miqdorining notekisligini keltirib 
chiqaradi. Narxlar yordamida davlat yaxshi iqlim va iqtisodiy sharoitlarda ishlaydigan 
xo’jaliklardan qo’shimcha sof foyda undirib oladi. Qishloq xo’jaligida mulkchilikning ikki xil 
sharti asosida davlat bahosi va bozor baholari bor.
Davlat baholari davlat korxonalari va xo’jaliklarning o’z mahsulotlarini davlat va 
kooperativ tizimlari orqali sotganlaridagi o’zaro munosabatlarida taqsimlanadi. Bozor baholari 
davlat tomonidan qo’yilmaydi, balki talab va takliflar asosida va davlat kooperativ savdosining 
hajmi asosida tarkib topadi. Qishloq xo’jaligida quyidagi narx ko’rinishlari bor: harid narxi, 
ulgurji narx, vosita savdosi narxi, kelishuv narxi, chakana narx, bozor narxi, hisob narxi, smeta 
qiymati narxi-rasmiy suratda belgilangan haq miqdori narxlari va boshqalar.