40
O’smirlar 15-16 yoshlarida balog’atga etgan hisoblanib, turmush qurish
xuquqiga ega bo’lishgan. Oila qurish va farzand ko’rish har bir zardushtning
insoniylik burchi deya e’tirof etilgan. Bordi-yu, balog’atga etgan yigit yoki qiz oila
qurishni istamasa, bu holda unga nisbatan keskin jazo belgilangan: “Agar erkak
zurriyod qoldirish qobiliyatiga ega bo’lsa-yu, ammo uylanmasa unga tamg’a
bosishar yoki beliga zanjir bog’lab yurishga majbur qilishgan. Er yuzida zurriyotni
ko’payishiga qarshi chiqib, turmush qurmagan qiz qopga solinib, 25 darra
kaltaklangan.
“Avesto”da qarindoshlarning o’zaro oila qurishi qonun bilan qat’iy man
qilingan. Ko’p bolali ayollarga tuyalar berilgan. Bolasini nobud qilgan ayollar esa
o’limga mahkum etilgan. Shuningdek oilasini, bolalarini sarson qilgan oila
boshlig’iga, zinoga berilgan erkak va ayolga nisbatan darra bilan kaltaklash yoki
o’lim jazosi ko’llanilgan. Bir yo’la 2-3 ta farzand ko’rgan ayolga bir juft sog’in
sigir, sariq tuya berilgan, davlat xazinasidan nafaqa to’langan.
O’g’il tomonidan otaga qo’l ko’tarish, oila a’zolariga shikast etkazish,
zinokorlik, bachchavozlik, er va xotin, ota va o’g’il o’rtasidagi ahdnoma – “so’z
qasami”ni buzgan odam malum miqdorda qamchin bilan savalangan.
O’sha davrda yashagan xalqlarning e’tiqodi, urf-odatlari, turmush tarzi,
shuningdek, bolalarni tarbiyalash va o’qitish to’g’risidagi ma’lumotlar bilan
tanishish asosida aytish mumkinki, “Avesto” asarining nikoh, oila masalalariga oid
g’oyalari bolalar tarbiyasini oqilona, to’g’ri tashkil etishga doir ko’rsatmalar bilan
boyitib borilgan. Asar g’oyalariga ko’ra har bir yoshni shunday tarbiyalash zarurki,
u avvalo yaxshi o’qisin, so’ngra hayotiy tajribalarni o’rganish orqali shaxsi sifatida
rivojlanishda yuqori pog’onalarga ko’tarila olsin.
Zardushtiylar bolalarga gigienik ta’lim berishga ham alohida e’tibor
qaratishgan. Bolalar yoshlikdan daraxt ko’chati o’tkazish, uy-ruzg’or qurollari
yasash, erga ishlov berish va chora bilan shug’ullanish kabi mehnat ko’nikmalarini
o’zlashtirishlari shart bo’lgan. Ulardan har kuni uch marotoba yuvinish, ota-ona
bilan birgalikda duolarni takrorlash talab etilgan.
“Avesto” asarida o’g’il bolalarni yigitlikka o’tkazish o’ziga xos marosim
tarzida tashkil etilgan. Balog’atga etgan o’g’il bolalar quyoshga qarab “Men
zardo’shtiylik diniga sodiq bo’lishga va’da beraman, men yaxshi fikr, yaxshi
so’zlar, yaxshi ishlarni amalga oshira olishimga ishonaman” deya etti marta
takrorlagan.
Yoshlarda to’rt narsa, ya’ni, quyosh, suv, tuproq va olov muqaddas degan
tushunchalar shakllantirilgan. Dunyo yorug’lik va qorong’ulik, yaxshilik va
yomonlik o’rtasidagi kurashdan iborat. Bolalarni mehnat qilishga, o’z qo’llari bilan
moddiy noz-ne’matlarni yaratishga o’rgatish yaxshilik, ezguliklarning yomonlik,
yozuvlik ustidan g’alaba qozonishini ta’minlaydi. Mehnat qilmaydigan odam yot
eshiklarga ta’zim qilishga, o’zgalar oldida bosh egishga mahkum deb hisoblangan.
Dostları ilə paylaş: