Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tayanch so‘z va iboralar:
xalqaro savdo, ishlab chiqarish omillari, mahsulotning hayotiy sikli, mutlaq ustunlik nazariyasi, qiyosli ustunlik nazariyasi, xalqaro mehnat taqsimoti, raqobat ustunligi, valuta kursi nazariyalari. 16-MAVZU YUZASIDAN XULOSALAR Xalqaro savdo orqali dunyo mamlakatlari ma’lum bir tovarlar yoki tovarlar guruhini ishlab chiqarishga ixtisoslashadi va ularni jahon bozoriga olib chiqish orqali undan munosib o‘rinni egallashga harakat qiladi. Savdoni rivojlantirish va savdo yo‘lidagi kelishmovchiliklarni bartaraf etish bilan bog‘liq muammolar, bugungi kunda dunyo mamlakatlari oldida turgan eng muhim vazifalardan biri bo‘lib hisoblanadi. Mazkur bob xalqaro savdoning mohiyati, rivojlanish tendensiyalari va asosiy yo‘nalishlarini nazariy jihatdan asoslab beradi. Bundan tashqari xalqaro savdoning klassik nazariyalari, tashqi savdo operatsiyalarini tashkil etish, tashqi savdo va xalqaro savdo siyosatini amalga oshirish masalalari mazkur bob orqali har taraflama chuqur o‘rganish mumkin. 422 Jahon xo‘jaligi, jahon bozori va integratsion jarayonlarning uzoq tarixi bor. Ayniqsa, Buyuk ipak yo‘li (m.a. II asrda) davrida aniq namoyon bo‘lgan bu jarayon XVI asrda buyuk geografik kashfiyotlar tufayli kuchaydi. II jahon urushidan keyingi davrda esa bu xalqaro iqtisodiy munosabatlar maxsus tashkilotlar orqali amalga oshirilib, hozirgi davrni ularsiz tasavvur etish mumkin emas. «Benilyuks» (1944), Umumiy bozor (1957), Yevropa ittifoqi, OPEK (1960), NAFTA, EKO, Xalqaro valuta fondi, Jahon banki va boshqa xalqaro iqtisodiy tashkilotlar bu aloqalarni ma’lum tartibga solib kelmoqdalar. A.Smit mehnat taqsimoti ishlab chiqarishsa taraqqiyot asosi ekanligini isbotlab bergan bo‘lsa, D.Rikardo... bu mehnat taqsimoti faqat ma’lum mamlakat doirasidagina emas, balki dunyo miqyosida bo‘lishi kerak, degan g‘oyani ilgari surdi. Chunki har bir davlat ma’lum sohada nisbiy ustunlikka ega bo‘ladi. «Nisbiy ustunlik», «solishtirma chiqimlar» nazariyasi xalqaro mehnat taqsimotining obyektiv zarurligini isbotlab berdi. Bu borada bir qancha iqtisodiy ta’limot, nazariya va konsepsiyalar ilgari surildi. Xalkaro iqtisodiy aloqalar bo‘yicha neoklassik (sof ta’limot) va neokeynschilik nazariyalari keng tarqalgan. «Sof» ta’limot tarafdorlari fikricha, iqtisodiy aloqalar xalqaro maydonda ham erkin bozor tamoyillari asosida rivojlanishini qo‘llaydilar (erkin raqobat, hamma uchun bir xil imkoniyat, taklif doimo talabni vujudga keltiradi, savdo balansi uzuzini tartibga soladi va boshqalar). Neokeinschilik ta’limoti vakillari bu jarayondagi bozor munosabatlariga davlatning faol ishtirokini ma’qul ko‘radilar. Mustamlakachilik mamlakatlari bilan xalqaro munosabatlar bo‘yicha turli nazariyalar mavjud, ularning ko‘pchiligi metropoliya koloniyalari uchun ijobiy rol o‘ynaganligini himoya qiladi. Bevosita investitsiyalar nazariyasi mustamlakachilikda ham bo‘lib, mustaqil rivojlanish yo‘liga o‘tgan mamlakatlarda iqtisodiyotni qutqarishdagi asosiy yo‘l deb hisoblanadi. Xalqaro iqtisodiy munosabatlar rivoji bilan birga bir qancha muammolar mavjud, bu odatda boy va nisbatan qoloq mamlakatlar o‘rtasidagi munosabatlardir. 70-yillarda yangi xalqaro iqtisodiy tartib 423 qabul qilindi. Mavjud muammolarni hal etish uchun BMT tomonadan «insoniy rivojlanish» konsepsiyasi taklif etilgan. Yüklə 4,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|