Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
17.3.
SHOK TERAPIYASI BILAN BOZOR IQTISODIYOTIGA O‘TISH Shok terapiyasi – bu bozor iqtisodiyoti nazariyasi va bu nazariyaga asoslanib keskin amalga oshadigan islohotlar majmui tushuniladi. Ushbu islohotlar, “shok terapiyasi” orqali davlat iqtisodiyotini sog‘lomlashtirish va uni inqirozdan chiqarib olishga qaratiladi. Bunday islohotlar birdaniga narxlarni liberallashtirish, pul hajmini qisqartirish va zarar ko‘rayotgan davlat korxonalarini xususiylashtirishni nazarda tutadi. Ushbu nazariya urushdan keyingi davrda, ya’ni 1940-yillarning oxirlarida Germaniya tomonidan iqtisodiyotni liberallashtirishga qaratilgan siyosatda nomoyon bo‘ldi. Germaniyada 1947 va 1948- 194 Вечканов Г. С.. Экономическая теория: Учебник для вузов. 3-е изд. Стандарт третьего поколения. — СПб.: Питер,2011. — 512 с.. 2011 432 yillar mobaynida korxonalar tomonidan ishlab chiqarilgan tovarlarning narxlari nazorati va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi qisqa vaqt ichida bekor qildi. Ushbu boshlang‘ich shok terapiyasi bo‘lgan islohotlar o‘z samarasini berdi, va natijada nemis iqtisodiy mo‘jizasi sodir bo‘ldi. Germaniya o‘sha davrga qadar chuqur avtoritar va iqtisodiyotga to‘liq aralashuvchi hukumat mavjud edi. Demak, bu “ma’muriy to‘siqlar” bir kechada yo‘q qilinib, Germaniya rivojlanayotgan bozor iqtisodiyotiga ega bo‘lgan davlatga aylanishiga asos bo‘ldi. Xalqaro valuta jamg‘armasi ma’lumotlariga ko‘ra, o‘tish davri iqtisodiyotiga ega bo‘lgan mamlakatlar uchun shok terapiyasi Xitoyda bo‘lgani kabi, bosqichma-bosqich, o‘n yilliklar davom etadigan o‘tishdan farqli o‘laroq, bozor iqtisodiyotiga nisbatan tez va universal o‘tishni bildiradi. Nazariyaning asoschisi va asosiy g‘oyachisi mashhur iqtisodchi Jeffri Saksdir. U Boliviyada, Polshada va Rossiyada “shok terapiyasi” siyosatini ishlab chiquvchilaridan biri bo‘lgan. 1991-yil kuzidan 1994- yil yanvarigacha Rossiya prezidenti Boris Yelsinning iqtisodiy masalalar maslahatchilar guruhi boshlig‘i bo‘lib ishladi. 1998-yilda Saks rus islohotchilarining bir qator harakatlarini salbiy baholadi: "Bizni pastga tushirgan eng muhim holat bu islohotchilarning nazariyasi va ularning haqiqiy harakatlari orasida katta bo‘shliq bo‘lganligida bo‘ldi... Menimcha, rus rahbariyati tafakkurida marksistlarning kapitalizm haqida xayoliy g‘oyalari o‘rnashib qolgan: ularningcha kapitalizm – bu imkon qadar ko‘proq pul topib, tezroq cho‘ntaklarini to‘ldirish va kapitalistlarning tor doirasiga xizmat qilishdir. Bu shok terapiyasi emas. Bu zararli, oldindan belgilab qo‘yilmagan, chuqur o‘ylanmagan harakatdir, uning maqsadi – odamlarning tor doiradagi manfaatlari uchun boylikni keng miqyosda qayta taqsimlashdir” 195 . Shu bilan birga, Jefri Saks shaxsan o‘zi va Bosh vazir Yegor Gaidar faoliyati haqida ijobiy fikr bildirdi. 1994– 1996-yillarda hokimiyatga kelganlarga qarshi chiqdi. The American Time jurnali, Jeffri Saksni ikki marta dunyoning eng kuchli 100 lideri sirasiga kirgazdi. The New York Times gazetasi unga “dunyodagi eng muhim iqtisodchisi”, “Time” jurnali esa dunyodagi eng taniqli iqtisodchi deb tan oldi. “The economist” jurnaliga ko‘ra, uni 195 Независимая газета, 31 декабря 1998. См. http://old.russ.ru/politics/articles/99-03-30/kiva.htm 433 so‘nggi o‘n yil ichida eng kuchli uchta iqtisodchi orasida turishini aytgan. Yüklə 4,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|