Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

 SK x FSF x BM 
Ust/Disk = (360x100)=(BVFS x BM) 1,5210x(5,53,5)x90 
273,78= 0,0075 
(360x100) + (3,5x90) 36315 
Forvard kurs = 1,5210 = 0,0075 = 1,5285 (ustama). 
Ustama yoki diskont ekanligi foiz stavkalari o`rtasidagi farqdan 
bilish mumkin. Agar valyuta bitimi bo`yicha foiz stavkasi baholovchi 
valyutaning foiz stavkasidan past bo`lsa, bu valyuta yuqori kursda 
kotirovka qilinadi va chiqqan ko`rsatkich ustama sifatida sotiladi. 
Agar valyuta bitimining foiz stavkasi yuqori bo`lsa, bu ko`rsatkich 
diskont bo`ladi. Agar milliy valyutadagi depozitlarning % stavkasi 
bitim valyutasidagi kreditlarning foiz stavkasidan yuqori bo`lsa, 
olingan natija diskont hisoblanadi aksincha bo`lsa ustama hisoblanadi. 
Banklar valyuta operatsiyalarini amalga oshirishda valyutani 
sotish va sotib olish kursini o`rnatadi. Bu kurslar sotuvchining va 
xaridorning kursi deb ataladi. 
Sotuvchi kursi – bankning valyutani sotish kursi. 

---

334 
Xaridor kursi – bankning valyutani sotib olish kursi. 
Bu kurslar o`rtasidagi farq marja deb ataladi va u xizmat 
xarajatlarini qoplashga va ma`lum darajada foyda olishga sarflanadi. 
Valyutaning 
eng 
muhim 
xarakteristikasi 
uning 
konvertirlanganligidir. 
Konvertirlanganlik darajasiga ko`ra valyuta kursi 3 ga 
bo`linadi. 
– erkin «suzib» yuruvchi; 
– cheklangan darajada «suzib»yuruvchi; 
– qayd etilgan valyuta kurslari. 
Valyuta kursi tovar bahosi kabi shu guruhlarga bo`linadi. 
Erkin «suzib» yuruvchi valyuta kursi ma`lum valyutaga bo`lgan 
bozor talabi va taklifi ta`sirida o`zgarib turishi mumkin. Masalan, 
AQSH dollari, YAponiya ienasi, Angliya funt sterlingi. SHu bois, bu 
valyutalar jahon valyuta ayirboshlashida keng ishtirok etadi. 
CHeklangan darajada «suzib» yuruvchi valyuta kurslarining 
o`zgarishi ayrim valyutalar yoki bir guruh valyutalar (valyuta savati) 
kursi o`zgarishiga bog’liq. Misol uchun «Uchinchi dunyo»ning 
ko`pchilik mamlakatlari o`z valyutalarini AQSH dollariga, evropa 
mamlakatlarining eKYU ga va boshqa xorijiy valyutalarga 
bog’laydilar. CHeklangan darajada “suzib” yuruvchi valyuta kurslari 
kiritilgan mamlakatlar o`z valyutalarining tebranish chegarasini o`zlari 
hamkorlik qilayotgan mamlakatlar bilan kelishib oladilar. 
Qayd etilgan valyuta kursi – bu xorijiy valyutada ifodalangan 
milliy pul birligining davlat tomonidan rasmiy o`rnatilgan bahosi 
bo`lib, unga valyuta bozorlaridagi talab va taklifning o`zgarishi ta`sir 
qilmaydi. Hozirgi vaqtda qayd etilgan valyuta kursi kam rivojlangan 
mamlakatlarda yoki iqtisodiy tashqi bozorga etarli darajada kirib 
bormagan mamlakatlarda ularning moliya tizimini va milliy ishlab 
chiqarishini kuchli xorijiy raqobatchilaridan himoya qilish va 
quvvatlash maqsadida qo`llaniladi. Jahon iqtisodiyoti va xalqaro 
moliya bozorlaridagi holat hamda nufuzli markaziy banklar tomonidan 
olib borilayotgan pul- kredit siyosatidagi noaniqliklar rivojlanayotgan 
davlatlarda samarali soliq-byudjet va pul-kredit siyosatini yuritishni 
murakkablashtirmoqda. 
SHuningdek, dunyoning etakchi import va eksport qiluvchi 
mamlakatlari tashqi savdo aloqalaridagi keskinliklar hamda Rossiya 
va dunyoning bir qator neft’ eksport qiluvchi davlatlarga AQSH 

---

335