330
natijasida ishlab chiqarishni mamlakat ichkarisida rivojlantirish yoki
chet elga investitsiya qilishni rivojlantirishga asoslangan foydalilik
darajasi yuzaga keladi.
Valyuta kursi boshqa iqtisodiy tushunchalar bilan uzviy
bog’liqdir. Valyuta kursining o`zgarishiga bir qancha omillar ta`sir
etadi. Bu omillar iqtisodiy, siyosiy, struktura, huquqiy yoki psixologik
xarakterga ega bo`lib, valyuta kursiga to`g’ri yoki teskari ta`sir
ko`rsatadi. Valyuta kursiga ta`sir
etuvchi omillarni quyidagi
guruhlarga bo`lish mumkin:
1. Valyuta kursining dinamikasini bevosita aniqlovchi yoki
xalqaro iqtisodiy ayirboshlash jarayoni bilan bevosita bog’liq bo`lgan
omillar:
– xalqaro ayirboshlashda qatnashuvchi mamlakatlarning yalpi
milliy mahsulotining (YAMM) to`lov balansi;
– pulning ichki va tashqi taklifi;
– foiz stavkalari.
Bu ko`rsatilgan omillarni sabab (uyushgan) sifatida ko`rsatish
mumkin.
2.(Uyushgan) sababomillarning o`zgarishiga ta`sir etuvchi va
valyuta kursini o`rnatish mexanizmida boshqaruvchi sifatida ta`sir
etuvchi omillar.
3.Iqtisodiy tizimni dinamik tizim
tengligidan chiqib ketishi
natijasida yuzaga keladigan omillar:
– iqtisodiy tanglikning namoyon bo`lishi;
– davlat byudjeti taqchilligi
– nazoratsiz emissiya;
– inflyatsiya;
– ichki va tashqi baholar o`rtasidagi farq.
– monopol ishlab chiqarish;
– pullarning xorijiy valyuta funktsiyasini bajarishi.
a) To`liq hajmda to`lov vositasi;
b) jamg’arish vositasi;
v) Kapitalning chetga oqib ketishi;
– investitsiyani qisqartirish;
– ishlab chiqarish hajmining pasayishi.
– resurslar aylanmasida qatnashmaslik;
– iste`molchilar foydalarining pasayishi;
– valyuta birjasidagi o`yin;
331
– tovarlarning «yuvilishi»;
– demping baholaridan foydalanish orqali ayrim firmalarning
olib borayotgan tashqi savdo faoliyati.
4. Siyosiy omillar;
– mamlakat pul tizimiga bevosita o`zgarish kirituvchi siyosiy
qarorlar;
– boshqaruv tuzilmasining barqarorlik darajasi;
– iqtisodiy tizimni boshqarishda ishonchlilik darajasi;
– iqtisodiy va siyosiy struktura vakillarini
birbirini tushuna
olish darajasi;
– qonunlarni bajarilish darajasi;
– iqtisodiyotda davlat ulushining miqdori;
– mamlakatdagi siyosiy kuchlar o`rtasidagi kelishmovchiliklar
darajasi;
– iqtisodiyotni ko`tarish bo`yicha aniq ishlangan dasturning
yo`qligi;
– aholining boshqaruv strukturasiga ishonchlilik darajasi;
– xususiy kapitalning himoyalanganlik darajasi.
Dostları ilə paylaş: