Buxoro davlat universitetining pedagogika

 Bort qotirmasini tikib tayyorlash
. Bort qotirmasining uloqlarini va 
vitachkalarini universal mashinada yoki siniq baxyaqatorli maxsus mashinada, 
qo’yma chok bilan yoki tagiga ip gazlama parchasi qo’yib, tutashtirma chok bilan 
tikiladi. Vitachkalari qotirmaning yuqori qirqimidan boshlab tikiladi. Vitachka 
qo’yma chok bilan tikilganda, chokning kengligi vitachka qirqimining yuqori 
uchidan 1sm bo’lib boshlanib, pastki uchidan 1sm o’tib yo’q bo’lib ketadi. Bort 
qotirmasini qil qatlam hamda yelka taglik qo’yib bort qotirmasining ko’krak 
atrofidagi asosiy qismidan belgilangan joylarga qil bo’ylama, qil qatlam 
qo’ygandan keyin yelka taglik qo’yib, shu taglikning oval qirqimidan 0,5sm
masofada bostirib tikiladi. Qotirmaning qil qatlamli tomoni pastga qaratilib, 
baxyaqator yuritiladi. birinchi baxyaqator yelka qirqimidan 4-5 sm narida, qil 
qatlamning o’rtasiga tushiriladi, qolgan baxyaqatorlar birinchisiga parallel qilinib, 
bir-biridan 1-2 sm oraliqda yuritiladi, bunda qil qatlam bort qotirmadan ko’ra 
bo’shroq tutib tikiladi. (47 - rasm) 
Qil qatlam chetlariga ip gazlama,(cheklama) uning o’rtasiga qil qatlam 
qirqimlariga to’g’rilanib, bostirib tikiladi. Bunda bort qotirmasining ko’krak qismi 
bo’rtib turishi uchun, qil qatlamning yon qirqimlari 0,5 - 0,7 sm solqi qilinib, 
cheklama qirqimlaridan 0,2 sm narida baxyaqator yuritiladi. 
Bort qotirmasi qil qatlam tikilayotganda ,uning yuqori qismiga yelka taglik 
qo’yib, universal mashinada siniq baxyaqator yuritib, bostirib tikiladi. Bunda 
baxyaqator yelka qirqimi bilan yeng o’mizi qirqimiga 4 sm, yoqa qirqimi o’mizi 
qirqimiga esa 6 sm yetkazilmaydi, siniq baxyaqatir uchlari orasidaqi masofa 2 sm 

---

ga teng bo’lishi kerak. Keyin bort qotirmasiga dazmolda yoki maxsus yostiqlari bor 
pressda namlab– isitib ishlov beriladi. 
Dazmolda ishlov berishda, o’ng va chap tomon bort qotirmalari ularning qil 
qatlamlari ichkariga qaratib juftlanadi. Keyin namlab, ikkala qotirma tomonidan 
kirishtirib dazmollanadi, shunda ikkila bort qotirmasi simmetrik bo’lib chiqadi va 
ularning hosil qilingan shakllari turg’un bo’lib qoladi. 
47 – rasm.
Bort qotirmasini tikish 
a – qil qatlam va yelka 
taglik qo’yib tikiksh 
b – qil qatlam va ikkinchi 
qotirma qatlam qo’yib 
tikish 
в – yelka taglik qo’yib qil 
qatlamsiz tikish 
Pressda ishlov berishda ikkala bort qotirmasi, ularning qil qatlamlari ichkariga 
qaratib juftlanadi. Press ostki yostig’ining bo’rtgan joyiga bort qotirmalarining 
bo’rtgan joyi to’g’rilab qo’yiladi. Keyin presslansa, bort qotirmasining 
mo’ljallangan shakli hosil bo’ladi.