AZƏrbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (milyon manat)
- (min manat)
- 3.2. Mü
- C ədv əl 3.2.1. Kiçik mü əssis əl ərin sayı
|
Cədvəl 3.1.4. qtisadiyyata yönəldilən investisiyalar (milyon manat)
2010 2011 2012 2013 nvestisiya qoyuluşları bütün mənbələr üzrə (daxili və xarici investisiyalar 6733,4 14118,9
17048,8 20250
21974 1. Azərbaycanın statistik göstəriciləri. Bakı, 2014.
Azərbaycan iqtisadiyyatına yönəldilən investisiyaların həcmi ildən-ilə artır ki, bunu yuxarıdakı cədvəl məlumatları xarakterizə edir. Belə ki, iqtisadiyyata qoyulan investisiyaların həcmi 2005-ci ildə 6733,4 milyon manat olduğu halda, bu məbləğ 2010-cu ildə 14118,9 milyon manatı, 2013-cü ildə isə 21974 milyon manatı təşkil etmişdir. Müqayisə ilə götürülsə isə 2005-ci ilə nisbətən investisiyanın həcmi 2013-cü ildə 15240,6 milyon manat artmışdır. Dövriyyə vəsaiti, debitor və kreditor borclarının idarəolunması siyasəti. Bu istiqamətdə maliyyə siyasəti hazırlanan zaman burada əsaç problem maliyyənin idarəolunmasıdır. Deməli, müəssisədə maliyyə fəaliyyətinin idarəolunması sistemi səmərəli təşkil olunarsa, o zaman xüsusi və borc alınmış vəsaitlərdən də effektiv istifadə olunar. Müəssisədə maliyyə siyasəti hazırlanan zaman dövriyyə vəsaitindən səmərəli istifadənin əsas amili olan dövriyyə vəsaitinin dövriyyəsi əsas problem kimi nəzərə alınır. Müəssisədə dövriyyə vəsaitindən səmərəli istifadə bir sıra göstəricilərlə müəyyən edilir: dövri sürəti (bir dövriyyənin gün hesabı ilə müddəti); dövretmə ə msalı (satılan məhsulun həcminin hər bir manat dövriyyə vəsaitinə nisbəti) dövriyyənin yüklənməsi əmsalı (hesablnmış dövr ərzində dövriyyə vəsaiti ilə baş verən dövriyyənin sayı). 75 Dövriyyə vəsaitinin dövriyyəsi satışdan əldə edilən gəlir (plan və ya hesabat dövrü üçün) və plan ili üçün dövriyyə vəsaitinin ortaillik qalığı əsasında hesablanılır. Plan və faktiki dövriyyəni müqayisə etməklə dövriyyə vəsaitinin dövriyyəsinin sürətlənməsi və ya yavaşılması müəyyən edilir. Nəticədə dövriyyədən vəsaitlərin mütləq və nisbi azad olması baş verir. Dövriyyədən vəsaitin nisbi azad olmasının haqq-hesabı aşağıdakı kimi aparılır:
Ə
Hesabat dövrü 1.
Satılan məhsulun maya dəyəri 10000
11000 2.
Dövriyyə vəsaitinin orta illik qalığı
2000 2100
3. Dövretmə əmsalı 5 5,24
4. Bir dövriyyənin uzunluğu (gün hesabı ilə) 72
68,7
Beləliklə, hesabat dövründə dövriyyə vəsaitinə olan tələbat (əvvəlki ilin dövriyyəsindən asılı olaraq – 5) 2200 min manat (11000:5), faktiki olaraq isə 2100 min manat olmuşdur. Deməli, burada nisbi azad olma (qənaət), (2100-2200)=100 min manata bərabərdir.
- xüsusi dövriyyə vəsaitinin mövcudluğu; - xüsusi dövriyyə vəsaiti ilə təmint əmsalı.
. Müəssisədə uçot siyasətini işləmək üçün birinci növbədə müəssisənin maliyyə-iqtisadi vəziyyəti təhlil olunmalı və təhlilin nəticələrinə əsasən uçot siyasətinin bir neçə variantının əsasları hesablanılır. Uçot siyasəti ilə əlaqədar 76
olacaq: - büdcəyə ödəniləcək vergilərin miqdarı; - büdcəyə ödəniləcək vergilərin məbləği; - büdcədənkənar fonda (DSMF) ödəniləcək vergi və ayırmalar; - DSMF ödəniləcək vəsaitin məbləği; - müəssisənin mühasibat balansının quruluşu; - bir sıra əsas maliyyə-iqtisadi göstəricilərin əhəmiyyəti.
- xammal və materialların istehsal silinməsi metodlarının seçilməsi; - azqiymətli, tez k.hnələn predmetlərin silinmə variantları; - bitməmiş istehsalın qiymətləndirilməsi metodları; - sürətli amortizasiyanın tətbiqi.
77 §3.2. Müəssisənin maliyyə siyasətinin təkmilləşdirilməsi Bazar iqtisadiyyatı şəraitində Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilən iqtisadi islahatlar ölkədə sahibkarlığın davamlı inkişafına əlverişli şərait yaratmışdır. Belə ki, bu islahatlar nəticəsində ölkədə sahibkarlıq fəaliyyətini tənzimləyən, sahibkarlıq fəaliyyətinin, o cümlədən sahibkarlığın inkişafına dövlət himayəsinin gücləndirilməsi, sahibkarlığın inkişafına manne olan müdaxilələrin qarşısının alınması, dövlət əmlakının özəlləşdirilməsinin sürətləndirilməsi, lisenziya verilən fəaliyyət növlərinin sayının azaldılması və buk imi, digər vacib məsələlərin tənzimlənməsi ilə əlaqədar mütərəqqi hüquqi-normativ baza, institutsional və iqtisadi mexanizmlər yaradılmış və onların müntəzəm olaraq konkret şəraitin tələbləri nəzərə alınmaqla təkmilləşdirilməsi, sahibkarlığın, xüsusilə kiçik və orta sahibkarlığın inkişafının dəstəklənməsi üzrə kompleks siyasət tədbirlərinin o cümlədən, konkret dövrlər üçün qəbul edilən dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi və işgüzar mühitin yaxşılaşdırılması istiqamətində məqsədyönlü, ardıcıl və sistemli iş təşkil olunmuşdur. Ölkədə həyata keçirilmiş iqtisadi islahatlar nəticəsində Azərbaycanda sahibkarlar təbəqəsi formalaşmış, ÜDM-da özəl bölmənin payı artmış (80% qədər), sahibkarlıq fəaliyyəti cəmiyyətin inkişafında əhəmiyyətli rol oynamağa başlamışdır.
Kiçik müəssisələrin sayı (yanvarın 1-nə)
2011 2012 2013 2014 Cəmi
77225 60223
62899 69219
O cümlədən:
Kənd təsərrüfatı 9940 9177
8725 8764
Mədənçıxarma sənayesi 690
639 644
669 Emal sənayesi 6206 4765
4758 5008
78 Elektrik enerji 127 119
116 121
Tikinti 9264
7853 8369
8699 Ticarət
29746 15588
20721 22430
Nəqliyyat 1329
1170 1246
1321 1. Azərbaycanın statistik göstəriciləri. Bakı, 2014 .
Cədvəl məlumatları Azərbaycan iqtisadiyyatında fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin 2011-2014-cü illərdə ümumi və iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrində sayını xarakterizə edir. Yuxarıdakı cədvəl məlumatlarından göründüyü kimi, kiçik müəssisələrin sayı 2011-ci ildən 77225-dən 2014-cü ildə 69219-a düşmüşdür ki, belə vəziyyəti də qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Bu tendensiya iqtisadiyyatın bütün sahələrinə aiddir. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkədə sahibkarlığın inkişafı sahəsində əldə olunmuş nailiyyətlərin möhkəmləndirilməsi və artırılması üçün biznes mühitinin ə lverişliliyinin artırılması və kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına dəstək verilməsi siyasəti davam etdirilməlidir. Cəmiyyətdə sahibkarlığın inkişafı məqsədilə biznes
mühitinin yaxşılaşdırılması, yerli və xarici investisiyaların, müasir texnologiyaların, idarəetmə təcrübəsinin cəlb edilməsi və bu yolla yüksək keyfiyyətli, rəqabət qabiliyyətli məhsulların istehsal edilməsi dövlət tərəfindən müəyyən edilən iqtisadi inkişaf strategiyasının əsas istiqamətlərindəndir.
- iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin səmərəliliyinin artırılması; - sahibkarlığın maliyyə tənminatının təkmilləşdirilməsi; - müəssisələrdə alternativ maliyyə mənbələrinin daha da aktivləşdirilməsi üzrə zəruri mühitin yaradılması; - kiçik və orta sahibkarlığın maliyyəyə çıxış imkanlarının daha da artırılması; 79 - müəssisələrə verilən kreditlərin sığortalanması mexanizminin formalaşması üçün müəyyən qərarların qəbul edilməsi; - kapital qoyuluşlarının maliyyələşməsi üçün uzunmüddətli kreditlərə çıxış imkanlarının genişləndirilməsi; - müəssisələrin xarici iqtisadi fəaliyyətinin genişləndirilməsi; - özəl bölmənin ixrac qabiliyyətli sahələri üzrə məhsul istehsalı, onun dünya bazarlarına çıxardılması və rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi; - mili istehsalçıların xarici bazarlarda mövqelərinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində müvafiq tədbirlər qəbul edilməli və həyata keçirilməli; - müəssisələr innovativ və yüksək texnologiyalar əsasında rəqabət qabiliyyətli sənaye istehsalının inkişafı üçün əlverişli münbit şəraitin yaradılması üçün müəyyən tədbirlər qəbul etməlidirlər; - istehsal sahibkarlığının dəstəklənməsi üzrə təşkilatı modellərin, o cümlədən, sənaye parklar, biznes üçün inkubatorlar və s. yaradılması tədbirlərin qəbul edilməsi məqsədəuyğundur. Müasir dövrdə Azərbaycan Respüblikasında dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas məqsədlərindən biri ölkədə iqtisadi artım bazasının yaradılması, inkişafı və keyfiyyətcə yeniləşdirilməsi, iqtisadiyyatın dünya təsərrüfatına səmərəli inteqrasiya olunan rəqabət qabiliyyətli strukturun formalaşması məqsədi ilə ölkənin resusr potensialının iqtisadiyyatın sahələri arasında və hər bir sahənin daxilində bölgüsünə istiqamətlənmiş məqsədəuyğun və kompleks tədbirlər sistemindən ibarət olacaqdır. nnovasiya yönümlə texnologiyaların tətbiqinin stimullaşdırılması müəssisələrin maliyyə siyasətinin əsas bölmələrindən biri olan investisiya siyasətində mühüm yer tutmalıdır. Müəssisələr standartlaşma siyasəti çərçivəsində beynəlxalq standartların tətbiqi ilə əlaqədar tədbirləri işləyib hazırlamalıdırlar. qtisadiyyatda struktur siyasəti istehsalın texniki cəhətdən modernləşməsinin stimullaşdırılmasını nəzərdə tutur. 80 Müəssisələrdə struktur siyasəti çərçivəsində daxili bazarın tələbatının ödəyən və ixracı mümkün olan innnovasiya əsaslı məhsul və texnologiyaların yaradılması ilə əlaqədar qərarların qəbul edilməsini əks etdirir. stehsal müəssisələrində qəbul edilən bütün proqramm və konsepsiyalarda yüksək texnoloji və elmtutumlu istehsal sahələrinin inkişafı investisiya siyasətinin ə sas istiqamətlərindən birini təşkil edir. Müəssisələrin texniki-texnoloji cəhətdən yenidən qurulması, müasir idarəetmə metodlarının tətbiqi ilə bağlı tədbirlər həyata keçirilməlidir. Müəssisələrdə xərclərin idarəolunması siyasətində əsas istiqamətlərdən birini innovasiya-investisiya prosesləri, enerji və resursa qənaət edən, ekoloji təmiz texnologiyaların tətbiqi prioritet istiqamətlərdən birini təşkil etməlidir. Müəssisələr investisiya mənbələrinin müəyyənləşdirilməsi və səmərəliliyinin artırılması istiqamətində də qərarlar qəbul etməlidir.
81
Dövlətin maliyyə siyasəti Azərbaycan Respublikasının artamüddətli iqtisadi siyasətinin tərkib hissəsi olmaqla ölkənin sosial-iqtisadi inkişaf konsepsiyasına və proqnoz göstəricilərinə və 2014-2017-ci illər üçün iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramına uyğun olaraq hazırlanmışdır. Maliyyə siyasətini istiqamətləndirən makroiqtisadi göstəricilər mövcud maliyyə-kredit sisteminin daha da təkmilləşdirilməsini, büdcə və vergi siyasətinin iqtisadiyyatın idarə olunmasındakı birbaşa iştirakının və təsirinin daha da artırılmasını, çevikliyinin təmin edilməsini, sahibkarlığın inkişafını, maliyyə intizamının gücləndirilməsini və şəffaflığının təmin edilməsini, inflyasiyanın artmasına yol verilməməsini və digər tədbirləri özündə əks etdirir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində maliyyə siyasəti işlənilən zaman mülkiyyətin müxtəlif formalarının inkişafı, kapital bazarının genişləndirilməsi, əmtəə bazarının fəaliyyətinin inkişafı və s. buk imi məsələlər nəzərə alınır. Dövlətin sosial-iqtisadi siyasətinin tərkib hissəsini təşkil edən müəssisənin maliyyə
siyasətini hazırlamaqdan məqsəd müəssisədə maliyyəsinin idarəolunmasının səmərəli istsemini təşkil etməkdir. Maliyyə siyasəti müəssisənin fəaliyyətində strateji və taktiki məqsədələrə çatmağa istiqamətləndirilir. Müəssisənin maliyyə siyasətinin strateji vəzifələrinə daxildir; mənfəətin artırılması; müəssisənin kapitalının strukturunun optimallaşdırılması; müəssisənin maliyyə sabitliyinin təmin edilməsi; müəssisənin investisiya cazibədarlığının təmin edilməsi; müəssisənin idarəolunmasının effektili mexanizminin təşkili; maliyyə vəsaitlərinin cəlb edilməsində bazar mexanizmindən istifadə edilməsi və s. Müəssisənin maliyyə siyasətinin işlənilməsinin əsas istiqamətlərinə aşağıdakılar daxildir: - müəssisənin maliyyə-iqtisadi vəziyyətinin təhlili; - uçot və vergi siyasətinin işlənilməsi; - kredit siyasətinin işlənilməsi; - dövriyyə kapitalının idarəolunması siyasəti; 82 - debitor və kreditor borclarının idarə edilməsi; - xərclərin idarəolunması; - amortizasiya siyasətinin idarəolunması; - dividend siyasətinin seçilməsi; - investisiya siyasətinin işlənilməsi; - sair. Müəssisənin maliyyə siyasətinin işlənilməsinin strateji vəzifələri aşağıdakılardır: - müəssisənin mənfəətinin maksimumlaşdırılması; - müəssisənin kapitalının optimallaşdırılması; - investorlar, kreditorlar və müəssisənin sahibi üçün onun iqtisadi-maliyyə vəziyyətinin şəffaflığının əldə olunması; - müəssisənin investisiya təminatının genişləndirilməsi; - müəssisənin idarəolunmasının səmərəli mexanizminin təşkili; - maliyyə resurslarının cəlb olunmasının bazar mexanizminin müəssisə tərəfindən istifadə olunması. Yuxarıda qeyd olunan vəzifələr çərçivəsində müəssisədə maliyyənin idarəolunması sahəsində aşağıdakı taktiki hərəkətləri həyata keçirmək lazımdır: 1. Aktivlərin bazar qiymətinin müəyyən edilməsi; 2. Büdcəyə və büdcədənkənar fondlara borclar üzrə ödəmələrin təkmilləşdirilməsi; 3. Müəssisənin bazardakə vəziyyətinin təhlilinin aparılması və müəssisənin inkişaf strategiyasının hazırlanması; 4. Müəssisənin əmlakının investarlaşdırılması və əmlak kompleksinin təkmilləşdirilməsi. Müəssisələrdə maliyyə fəaliyyətinin idarəolunması siyasətinin təkmilləşdirildməsiü çün aşağıdakı tədbirlərin irəli sürülməsi məqsədəuyğundur: 1. innovativ sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi; 2. nvestisiya qoyuluşlarının genişləndirilməsi; 3. Sahibkarlıq fəaliyyəti üçün əlverişli vergi mühitinin yaradılması; 83 4. Müəssisədə vergi yükünün genişləndirilməsi üçün tədbirlər qəbul etməlidir; 5. Müəssisələrdə korporativ idarəetmə standartlarının tətbiqinin genişləndirilməsi üçün qərarların qəbul edilməsi; 6. nvestisiyaların qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəldilməsi; 7. nvestisiya layihələrinin müəssisənin inkişaf məqsədlərinə və prioritetlərinə uyğunlaşdırılması: - müəssisələrin investisiya cəlbediciliyinin daha da artırılması məqsədilə müvafiq tədbirlərin davam etdirilməsi; - yüksək keyfiyyətli, rəqabət qabiliyyətli məhsulların istehsalının stimullaşdırılması üçün qərarların qəbul edilməsi; - müəssisələrdə kapital qoyuluşlarının maliyyələşdirilməsi üçün uzunmüddətli kreditlərə çıxış imkanlarının genişləndirilməsi ilə əlaqədar tədbirlərin hazırlanması; - özəl sektorun müəssisələrində ixrac qabiliyyətli sahələr üzrə məhsul istehsalı, onun dünya bazarlarına çatdırılması və rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi, xarici bazarlarda mövqelərinin möhkəmləndirilməsi üçün müvafiq qərarların qəbul edilməsi; - investisiya-innovasiya prosesləri, enerji və resursa qənaət edən, ekoloji təmiz texnologiyaların tətbiqini stimullaşdırmaq üçün tədbirlərinin qəbul edilməsi; - investisiya mənbələrinin müəyyənləşdirilməsi və səmərəliliyinin artırılması istiqamətində qərarlar qəbul etmək; - istehsalın inkişaf tempinin və əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsinin prioritetliyinin təmin edilməsi məqsədilə tədbirlər hazırlamaq; - müəssisələrdə beynəlxalq əlaqələr sahəsində tədbirləri genişlənmək və məhsulların ixracının stimullaşdırılması üçün tədbirlər qəbul etmək.
84 Ə DƏB YYAT S YAHISI
1. Azərbaycanın statistik göstəriciləri. 2011. 2. Azərbaycanın statistik göstəriciləri, 2014. 3. Vergi Məcəlləsi, 2000. 4. «Müəssisələr haqqında» Azərbaycan Respüblikasının Qanunu. 1999. 5. « nvestisiya fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respüblikasının Qanunu, 1995. 6.
haqqında» Əsasnamə. Bakı, 1996. 7. «Qiymətli kağızlar haqqında» Azərbaycan Respüblikasının Qanunu. 1999. 8. «Səhmdar cəmiyyəti haqqında» Azərbaycan Respüblikasının Qanunu, 1994. 9.
Qanunu, 1992. 10.
« flas və müflisləşmə haqqında» Azərbaycan Respüblikasının Qanunu, 1995.
11. «Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında» Azərbaycan Respüblikasının Qanunu, 1992. 12.
D.A.Bağırov «Vergi nəzarəti» Bakı, 2006. 13.
D.A.Bağırov «Vergi auditi», Bakı, 1999. 14.
D.A.Bağırov, M.X.Həsənli «Maliyyə». Dərslik. Bakı, 2010. 15.
D.A.Bağırov, M.X.Həsənli, P.H.Quşxani «Korporativ maliyyə». Dərs vəsaiti. Bakı, 2010. 16. Həsənli M.X. Maliyyə, Bakı, 2006. 17. T.Ə.Hüseynov «Müəssisələrin iqtisadiyyatı», Bakı 2005. 18. T.Ə.Hüseynov «Firmanın iqtisadiyyatı» Bakı, 2009. 19. Б.С. Карелин «Финансы корпораций», Москва, 2005. 20. П.Н.Шуляк «Финансы предприятий», Москва, 2004. 21. Н.В.Колчина «Финансы организаций», Москва, 2004. 85 22. В.В.Ковалев, Вит В.Ковалев «Финансы организаций». Москва, 2006. 23.
Maliyyə. Bakı, 2001. 24.
С.В.Большаков «Финансы организаций», Москва, 2005. 25.
А.М.Бабич «Финансы», Москва, 2000. 26.
Л.А.Дробозина «Финансы», Москва, 2001.
86 РЕЗЮМЕ
Предприятия , являясь хозяйствующими субъектами, располагают собственными финансовыми ресурсами в вправе определять свою финансовую политику. Финансовая политика предприятия – это совокупность методов управления финансовыми ресурсами предприятия направленных на формирование , рациональное и эффективное использования финансовых ресурсов
. Целью
разработки финансовой политики предприятия является построение эффективной системы управления финансами.
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|