T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI
Yüklə 300,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
UYGULAMA FAALĠYETĠ 10
AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz.
AĢağıdakilerden hangisi, belirli mesajların kodlanarak bir kanal aracılığıyla bir kaynakta kanal bir hedefe / alıcıya aktarılması sürecidir? A)
Kanal B)
Mesaj C)
Alıcı D)
ĠletiĢim E)
Geri bildirim
AĢağıdakilerden hangisi, iletiĢimin ögelerinden değildir? A)
B)
Bağlam C)
Dönüt D)
Mesaj E)
Alıcı 3. AĢağıdakilerden hangisi, iletiĢimin özelliklerinden değildir? A)
B)
ĠletiĢimin canlılığını koruması için kendini yenilemesi gerekir. C)
ĠletiĢim belirli kalıplara bağlıdır. D)
Ġnsan, iletiĢim ihtiyacını sürekli duymuĢtur ve duymaya devam edecektir. E)
ĠletiĢim her zaman yazılı olmalıdır. 4. AĢağıdakilerden hangisi, insanların karĢılıklı konuĢmalarını hatta mektuplaĢmalarını tanımlar?
A) Sözlü iletiĢim B)
C)
Sözsüz iletiĢim D)
Görsel iletiĢim E)
Duygusal iletiĢim 5. AĢağıdakilerden hangisi, kiĢinin, yalnız söylediklerini değil yüz, el, kol ve bedeniyle yaptıkları iletiĢimde neyi tanımlar? A)
Yazılı iletiĢim B)
Sözlü iletiĢim C)
Sözsüz iletiĢim D)
Görsel iletiĢim E)
Duygusal iletiĢim
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. ÖLÇMEVE DEĞERLENDĠRME 11
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2
Hayatın her alanında engellilerin özelliklerine uygun iletiĢim tekniklerini kullanarak iletiĢim kurabileceksiniz.
Çevrenizdeki engelli insanların engel çeĢitlerine dikkat ederek rapor hazırlayıp arkadaĢlarınızla tartıĢınız.
sağlık personellerinin arasındaki iletiĢimi gözleyip topladığınız sonuçları rapor hâline getiriniz.
Engellilikle en çok bilinen teorik yaklaĢımlar medikal, sosyal, politik, kültürel bakıĢ açılarıdır. Bu yaklaĢımların yanı sıra engelliliğe ilgili olarak duygu ve düĢüncelerin geliĢtirilmesine yönelik model çalıĢması da bulunmaktadır. Engellilikle ilgili ilk teorik yaklaĢım olan medikal modelin tıpta kullanılan hastalık bakıĢından doğduğu bilinmektedir. Bu görüĢ engelliliği bireysel bozukluklar ve biyolojiye bağlı olarak açıklamaktadır. Özellikle “normal” olmanın çok yaygın olduğu bir dönemde ortaya çıkan bu görüĢ, engellilerin “normal” olması için gerekenler üzerinde durur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) engelliliği üç ayrı kategoride ele almaktadır.
Yetersizlik (ımpairment): Sağlık bakımından psikolojik, fizyolojik ve anatomik (fiziksel) yapı veya fonksiyonlardaki eksikliği ve anormalliği ifade eder.
Özürlülük (disability): Bir aktiviteyi normal tarzda veya normal kabul edilen sınırlar içinde gerçekleĢtirmekteki kısıtlılık veya yetersizliktir.
Engellilik (handicap): Bir yetersizlik veya özür nedeni ile yaĢa, cinsiyete, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak kiĢiden beklenen rollerin kısıtlanması veya yerine getirilememesidir.
ARAġTIRMA 12
Resim 2.1: Engelli aktiviteleri Dünya Sağlık Örgütünün bu tanımı engelli kiĢilerin “kısıtlılığı” ve“normal” olmama durumunu vurgulamaktadır. Medikal modelin temelinde yatan “kısıtlılık” ve bireysel patoloji görüĢünün temelinde bu tanımın önemli etkileri olmuĢtur.
BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulunun Ġnsan Hakları Bildirgesi’ne ek 3447 Sayılı Sakat KiĢilerin Hakları Bildirisi’nin 1. maddesine göre engelli “Normal bir kiĢinin kiĢisel ya da sosyal yaĢantısında kendi kendisine yapması gereken iĢleri, bedensel veya ruhsal yeteneklerindeki kalıtımsal ya da sonradan olma herhangi bir noksanlık sonucu yapamayanlar sakattır.” Ģeklinde tanımlanmaktadır. Uluslararası düzeyde kullanılan bu iki tanıma bakıldığında normal ve kısıtlanma konusunun vurgulandığı görülmektedir. Aynı zamanda engelli ve engelliliğe iliĢkin birden fazla kavram kullanılmaktadır.
Özellikle son zamanlarda özel ihtiyaç grupları kavramı kullanılmaya çalıĢılmaktadır. Ancak bu kavram yoksul, korunmaya muhtaç, engelli, istismara uğramıĢ bütün ihtiyaçları da kapsadığı için çok büyük bir genelleme yapılmıĢ olmaktadır.
Engellilik hafif ve ağır engel durumu olarak ifade edilir. Hafif engelli, kendi özel ihtiyaçlarını (yemek, tuvalet vs.) karĢılayabilen engelliler, ağır engelli, özel ihtiyaçlarını (yemek, tuvalet vs.) bir baĢkası yardımıyla veya yaĢamsal ihtiyaçlarını tamamen bir baĢkasının yardımıyla karĢılayabilen engellilerdir.
Farklı nedenlere bağlı olarak oluĢan engellilik temel olarak aĢağıdaki baĢlıklar gibi incelenir.
Tek veya iki kulağında doğuĢtan ya da sonradan herhangi bir sebeple çevreden gelen sesleri algılamayan / az algılayan kiĢiler iĢitme engelli olarak tanımlanır. ĠĢitme cihazı kullananlar da bu gruba girer. ĠĢitme engelliliğin en önemli sebepleri Ģunlardır:
13
Kronik hastalıklar,
Psikolojik ya da fiziksel travma,
Enfeksiyonlar,
Ani patlama ve kronik yüksek sese maruz kalmadır.
Engellilerle ĠletiĢim
ĠĢitme engellilerle iletiĢimde kurarken genel olarak Ģu durumlara dikkat edilir:
ĠĢitme engelli ile konuĢmaya baĢlarken konuĢmaya baĢlandığı fark ettirilir. Duruma göre iĢaret dili kullanılır ya da kiĢinin omzuna dokunulur.
ĠĢitme engelli kiĢilerle iĢaret diliyle mi, jestle mi, yazılı ya da sözlü olarak mı anlaĢmayı tercih edileceğine karar verilir. ĠĢitme engelli kiĢinin konuĢmasını anlamakta güçlük çekiyorsanız bunun ona bildirilmesi gerekir.
Uzun ve karmaĢık konuĢmalar gerektiren durumlarda iĢ görüĢmesi, doktor muayenesi ya da hukuki görüĢmeler gibi durumlarda bir iĢaret dili / tercümanı kullanılması önerilir. Daha basit diyaloglarda yazıyla anlaĢmak yeterli olabilir.
ĠĢitme engelli kiĢiyle iĢaret dili tercümanı aracılığıyla konuĢuluyorsa iĢitme engelli kiĢiye bakarak konuĢulmalı ve onunla göz teması kurulmalıdır.
dönükse ıĢık karĢınızdaki insanın gözünü kamaĢtırabilir ve dudaklarınızı okumaya çalıĢan engellinin yüzünüzü seçmesini zorlaĢtırabilir. Böyle bir durumda ıĢık kaynağına sırt dönülmemelidir.
KiĢinin anlamadığı cümleleri tekrarlamak yerine, söylemek istenilen farklı Ģekilde ifade edilmelidir.
okuyabilir.
KonuĢurken sakız çiğnenmemeli, sigara içilmemeli ya da elle ağız kapatılmamalıdır.
ses düzeyi duyması için yeterli olur. Bağırmanız rahatsızlığa sebep olabilir.
ĠĢitme engelliler için konferans salonlarının ön sıralarından yer ayrılmasına özen gösterilir.
Jest ve mimikler, iĢitme engellilerin mesajları doğru algılamaları açısından önemlidir. Bu nedenle jest ve mimikler iyi ve yerinde kullanılmaya gayret edilmelidir.
ÇeĢitli sebeplerle konuĢmada duraklama, kekeleme, konuĢmanın dinleyenler tarafından anlaĢılamaması konuĢma engelli olarak tanımlanabilir. KonuĢma engelliliğine sebep olan durumları Ģöyle sıralayabiliriz:
Felç olanlar ya da felç geçirmiĢ kiĢiler,
ĠĢitme güçlüğü çekenler,
Fiziksel veya ruhsal travmaya maruz kalanlar, 14
Ağız ve boğaz anatomisi doğuĢtan veya sonradan herhangi bir sebeple bozulmuĢ olanlar,
KonuĢma cihazı kullananlardır.
KonuĢma engellilerle iletiĢim kurarken aĢağıdaki hususlara dikkat edilir:
Engelli kiĢilerle göz seviyemizi eĢit tutmaya ve ismiyle hitap etmeye özen gösterilmelidir.
edilmemelidir.
Özellikle telaffuzda zorlandığı kelimelerde müdahale edilmemeli, bunun yerine refakat eden kiĢiden yardım istenmelidir.
tekrarlanması istenmelidir.
KiĢinin ne söylediği hâlâ anlaĢılamadıysa bir kâğıda yazması istenmelidir.
Anlamakta güçlük çekiliyorsa sessiz ortamlarda konuĢma sağlanmalıdır.
KonuĢma engelli bireyin konuĢmasına gülünmemelidir. Etkili iletiĢim kurmak ve ciddiye alınmak herkes için önemlidir.
Tek veya iki gözünde tam veya kısmi görme kaybı veya bozukluğu olanların yanı sıra, görme kaybıyla birlikte göz protezi kullananlar, renk körlüğü ve gece körlüğü olanlar görme engelli olarak değerlendirilir. 15
Resim 2.3: Görme engelliler 2.2.3.1. Görme Engellilerle ĠletiĢim
Bağımsız hareket etme eğitimi almıĢ bir görme engelli, sokakta nasıl hareket edeceğini bilir ve yardıma ihtiyaç duymayabilir. Ġhtiyaç duyduklarını fark ettiğinizde yardım teklif edilebilir.
içindeyse diğer kiĢilerle tanıĢtırılmalıdır.
Görme engelliler kollarından destek aldıklarından kol kola girilmemeli onun sizin kolunuza girmesine izin verilmelidir.
adım önden yürünmelidir. Yürürken önünüze çıkan merdiven, çukur gibi engeller karĢısında uyarılmalıdır.
“sağındaki”, “solundaki” gibi ifadeler kullanılmalıdır.
Görme engelli ortamda yalnız bırakılacaksa önce ona söylemeli ve çıkıĢın nerede olduğu tarif edilmelidir. Duvar, masa gibi dokunabileceği bir Ģeyin yanında bırakılmalıdır.
Görme engelli kiĢinin bastonuna dokunulmamalı, baston yere bırakılırsa bastonun yeri değiĢtirmemeli, değiĢtirilirse söylenmelidir.
okunmalı bu konuda duyarlı davranılmalıdır.
Görme engelli birine yemek servisi yapıldığında tabakta hangi yiyeceklerin nerede bulunduğu söylenmelidir.
bir zemin üzerine kolay okunabilir yazı karakterleri kullanılmalı, tabela ve iĢaretlerde birbirine zıt renkler kullanılmalıdır.
Görme engellilerin çalıĢtığı iĢyerinde yapılan fiziksel değiĢiklikler hakkında bilgilendirilmelidir.
16
2.2.4. Tekerlekli Sandalyeye Bağlı Engelliler DoğuĢtan veya sonradan oluĢan sebeplerle bireyin özellikle alt eklemlerini kullanamamasıdır. Tekerli sandalye kullananlar farklı özür derecelerine ve kabiliyetlere sahiptir. Resim 2.4: Tekerlekli sandalyeye bağlı engelli 2.2.4.1. Tekerlekli Sandalyeye Bağlı Engelliler ile ĠletiĢim
Engelli kiĢilerle göz seviyesinde iletiĢim kurulmalı ve ismiyle hitap edilmelidir.
Tekerlekli sandalye kullanan engelli bireyden izin alınmadan bireye yardım edilmemelidir.
Engelli birey baĢka bir özründen dolayı konuĢamıyorsa kaldırım, merdiven gibi yerlerden çıkarırken ya da yokuĢ aĢağı indirirken sandalyenin ön tekerlekleri yukarı kaldırılmalıdır.
Tekerlekli sandalyeli bireylerin kullanacakları araç gereç ulaĢabilecekleri yerlere konmalıdır. DolaĢtıkları yollar üzerinde onları engelleyecek eĢyalar bırakılmamalıdır.
Tekerlekli sandalye kullanan birey ile konuĢurken sandalye onunkiyle aynı seviyeye getirilmeli, mümkün değilse biraz mesafe bırakarak göz kontağı kurulabilecek noktaya gelinmelidir.
Binalarda tekerlekli sandalye kullanıcıları için hazırlanmıĢ yol ve rampalara bireyleri yönlendirmek üzere iĢaretler konmalıdır. Gerektiğinde kendilerine bu konuda yol gösterilmelidir.
Koltuk değneği kullananlara yardım etmeye çalıĢırken kollarından tutulmamalıdır.
olmasına ve yüksek olmamasına dikkat edilmelidir.
Yerler yıkandığında ya da silindiğinde zemin kayganlaĢacağından hareket zorluğu olan kiĢiler düĢmemeleri için uyarılmalıdır.
17
2.2.5. Kısa Boya Bağlı Engelliler
KiĢinin, kalıtıma veya sonradan çeĢitli hastalıklara bağlı olarak emsallerine ve ortalamaya göre boyunun kısa olmasıdır. Toplumdaki kısa boylu bireyleri iki kategoride ele alabiliriz.
durum “normal kısa boyluluk” olarak adlandırılır.
Patolojik kısa boyluluk: Toplumdaki kısa boyluların %10-15 oranında görülen kısa boyluluk çeĢitli hastalıklara bağlıdır ve buna “patolojik kısa boyluluk” denmektedir.
Hastalığa bağlı boy kısalıklarında boy uzunluğu kadınlarda 130 ile 140 cm, erkeklerde 140 ile 150 cm arasında değiĢmektedir. Türkiye’de görülen kısa boyluluğun baĢta gelen sebebi, uzun süreli beslenme bozukluğudur.
Kısa boya bağlı engellilerde iletiĢimde aĢağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
Günlük hayatta kullanılan malzemelerin kısa boylu insanların uzanabileceği yerlerde olmasına dikkat edilmelidir.
Kısa boylu biriyle konuĢurken onunla aynı seviyeye gelmek ve göz kontağı kurmaya özen gösterilmelidir.
Spina bifida, insanda omurgayı oluĢturan kemiklerin omurgada bir boĢluk veya açıklık oluĢturacak Ģekilde geliĢimlerini tamamlayamama durumudur.
DoğuĢtan gelen ve sık görülen hastalıklardan biridir. Spina bifida, ana rahminde bebeğin omurgası geliĢirken bir ya da daha fazla omur kemiği ve omuriliğin bir kısmının iyi geliĢmemesi sonucunda, görülür. Bu durumlarda omurilik ve sinir sisteminde değiĢik derecelerde hasar oluĢur. Bacaklara, idrar kesesine ve kalın bağırsaklara giden sinirlerin çalıĢmaması nedeni ile yaĢam boyu sürecek kısmi bir felç görülür. Resim 2.5: Spina bifida 18
2.2.6.1 . Spina Bifidalı Engellilerle ĠletiĢim
Spina bifidalı bireylerin bacak hareketlerinde zayıflık görülebilir. Bunun için onlardan fazla hareketli olmalarını beklememek gerekir. Bu kiĢilerin;
Üzerlerine doğru eğilerek tokalaĢma ve benzeri aktiviteleri yapmamaya özen gösterilmelidir.
Spina bifidalı bireyler koltuk değneği kullanırken kollarından tutulmamalıdır.
Koltuk değneği kullananlara yardım etmeden önce izin istenmelidir.
Spina bifidalı çocukların çoğunda aynı zamanda mesane ve bağırsak problemleri gözlenir. Bu durum normal karĢılanmalı, küçümseyici, alaycı bir tavır içine girilmemeli, tedavisine yardımcı olunmalıdır.
Ġdrar ve mesane problemlerinde düzenli tıbbı kontrollerine ve tedavisine yardımcı olunmalıdır.
Spina bifidalı çocukların zekâsı normal hatta bazen normalin üstündedir. Ancak beyinde su birikmesi (hidrosefali) olan çocuklar tedavi edilmezse bir süre sonra zekâ geliĢimi geri kalabilir. Bu nedenle çocuğun toplum hayatına katılması teĢvik edilmeli ve ev ortamına mahkûm edilmemelidir.
Serebral palsi, beyinde oluĢan bir hasara bağlı, kalıcı duruĢ, hareket ve denge bozukluğudur. Beyindeki zedelenme ilerleyici değildir. Ancak çocuğun yürüme, hareket ve dengesindeki problemler ilerleyebilir. Bu çocuklarda;
Hareket güçlüğü,
Spastisite,
Kaslarda güçsüzlük,
Ġstem dıĢı hareket,
Denge bozukluğu,
Zekâ problemleri,
Havale,
Görme bozukluları,
ġaĢılık,
ĠĢitme problemleri,
KonuĢma bozuklukları,
Beslenme bozuklukları,
Büyüme geriliği,
Salya akması ve dıĢ çürükleri görülebilir.
Serebral palsiye neden olan beyin hasarı, hamilelik esnasında annenin geçirdiği hastalıklara, kullandığı ilaçlara, anne baba arasındaki kan uyuĢmazlığına, doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalmasına, doğumdan sonra geçirilen beyin kanaması, sarılık veya baĢka hastalıklara bağlı olabilir. Serebral palsi tanısı konan çocuk, eğitim ve rehabilitasyon çalıĢmalarından mümkün olduğunca erken yararlandırılmalıdır. |