O'quv qo'llanma

10-M A V Z U . A X B O R O T JIN O Y A T IN I A N IQ L A SH U C H U N H U Q U Q IY
Q O N U N C H IL IK BA Z A SI
A xb orot xavfsizligi sohasiga oid m illiy standartlar
U shbu boMimda keltirilgan standartlar zam on talablari tom onidan kelib 
chiqqan holda am alga oshirilgan bo‘ lib, aso s sifatida 0 ‘zbekiston R espublikasining 
"Elektron raqam li im zo xususida"gi va "Elektron hujjat alm ashinuvi xususida"gi 
qonunlarini keltirishim iz m um kin.
U shbu standartlar EH M tarm oqlarida, telekom m unikasiyada, alohida hisoblash 
kom plekslari va E H M da axborotni ishlash tizim lari uchun axborotni shifrlashning 
um um iy algoritm ini va m a ’lum otlam i shifrlash qoidasini belgilaydi.
O 'z D St 1092:2009 - “A xb orot texnologiyasi. A xb orotn in g k riptografik
m uhofazasi. E lektron raqam li im zoni sh akllantirish va tekshirish ja ra y o n la ri”
U shbu 
standart 
um um iy 
foydalanishdagi 
m uhofazalanm agan 
telekom m unikasiya kanallari orqali uzatiladigan, berilgan xabar (elektron hujjat) 
o stiga q o ‘yilgan elektron raqam li im zo ( ERI)ni shakllantirish va uning haqiqiyligini 
tasdiqlash uchun elektron raqam li im zo algoritm i (E R IA )ni belgilaydi.
Standart elektron raqam li im zoni shakllantirish va uning haqiqiyligini 
tasdiqlashda turli m aqsadlar uchun moM jallangan axborotlam i qayta ishlash 
tizim larida qoMlash uchun moM jallangan.
U shbu standartda quyidagi standartlarga havolalardan foydalanilgan:
0 ‘z D St 1047:2003 A xborot texnologiyalari. A tam alar va ta ’riflar.
0 ‘z D St 
1109:2006 
A xborot 
texnologiyasi. A xborotning kriptografik 
m uhofazasi. A tam alar va ta ’riflar.
O 'z D St 1105:2009 - “A xb orot texnologiyasi. A xb orotn in g k riptografik
m uhofazasi. M a’lu m o tla m i shifrlash a lgoritm i”
U shbu « M a’lum otlam i shifrlash algoritm i» ( M ShA ) standarti elektron 
m a ’lum otlam i 
m uhofaza qilish 
uchun 
m oM jallangan kriptografik algoritm ni 
ifodalaydi. M ShA - sim m etrik blokli shifr boMib, axborotni shifrm atnga o ‘girish va 
dastlabki m atnga o 'g irish uchun foydalaniladi. M ShA 256 bit uzunlikdagi 
m a ’lum otlar blokini shifrm atnga o ‘girish va shifrm atnni dastlabki m atnga o ‘girish 
uchun 256 yoki 512 bit uzunlikdagi kriptografik kalitdan foydalanishi m um kin.
Standart, elektron hisoblash m ashinalari ( E H M ) tarm oqlarida, alohida 
hisoblash kom plekslari va E H M da axborotga ishlov berish tizim larida axborotni 
shifrlashning yagona algoritm ini o ‘m atib, m a ’lum otlam i shifrlash qoidalarini 
belgilaydi.
M a’lum otlam i shifrlash algoritm i dasturiy, apparat yoki apparat-dasturiy 
kriptografik m odullarda am alga oshirish uchun moM jallangan.
T ashkilotlar, korxonalar va m uassasalar E H M tarm oqlarida, alohida hisoblash
107

---

kom plekslarida 
yoki 
E H M da 
saqlanuvchi 
va 
uzatiluvchi 
m a ’lum otlam ing 
kriptografik m uhofazasini am alga oshirishda m azkur standartdan foydalanishlari 
m um kin.
U shbu standartda quyidagi standartlarga havolalardan foydalanilgan:
0 ‘z D St 1047:2003 A xborot texnologiyalari. A tam alar va t a ’riflar.
O 'z
D St 
1109:2006 A xborot texnologiyasi. 
A x borotning kriptografik 
m uhofazasi. A tam alar va ta ’riflar.