Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi Published by Kış 2021/ 8-4

 
1748 
9. Tavuk
Hem etinden hem de yumurtasından yararlanılabilen bereketli bir hayvan olan tavuk, 
doğandan sonra destanda adı geçen ikinci kuş türüdür. Destanın son bölümlerinde, Oğuz 
Kağan yurdunu oğullarına bağışlamadan önce kurultayı toplar. Bu toplanma aşamasında da 
koyun ve tavuk hayvanları yer alır.
“Sağ yanına kırk kulaç direk diktirdi; üstüne bir altın tavuk koydu; altına bir ak koyun 
bağladı. Sol yanına kırk kulaç direk diktirdi. Üstüne bir gümüş tavuk koydu; dibine bir kara 
koyun bağladı.”
46
Tavuk burada hem altın hem de gümüş sıfatları ile birlikte anlatılmaktadır. Sağ ve sol 
yana kırk kulaç direkler getirip üstlerine gümüş ve altın tavuklar, altlarına kara ve ak koyunlar 
yerleştirdikten sonra sağına Bozokları, soluna da Üç Okları oturtur. Oğuz’un tüm bu 
yaptıklarının, Oğuz töresini oluşturmadan önce yaptığı bir ritüeldir ve burada yer alan koyun 
ile tavuğun sembolik anlamları vardır. Mehmet Kaplan, bu tavuklar için eski Türklerde dine 
bağlı bir sanat olduklarını ve yaşanılan hayatın bir parçası, sembolik ifadesi olduklarını 
söyleyip, Orta-Asya eski Türk mezarlarında altın ve gümüşten hayvan motifleriyle yapılmış 
birçok eserin bulunduğunu örnek gösterir.
47
Altın tavuk, altın yayı bulan Oğuz Kağan’ın 
büyük oğullarından oluşan Bozok kolunu ve gümüş tavuk, Oğuz Kağan’ın küçük oğullarından 
oluşan Üçok kolunu temsil etmektedir. Bu eğlencenin hazırlıklarda getirdiği tavuklar ve 
koyunların, orada bereket getirmeleri adına sembolik olarak bulundukları varsayılabilir. 
Tavuk, asıl metinde dağuk olarak geçer: “…kırık kulaç agaçnı dikdürdi. Anung başıda bir 
aldum dağuk koydı…”
48
(…kırk kulaç direk diktirdi. Üstüne bir altın tavuk koydu).Altın ve 
gümüş tavuklar için Yaşar Çoruhlu, Eski Türklerde altın tavuğun hükümdar ailesini ve gümüş 
tavuğun hükümdar ailesinde bulunmayan soylu kişileri temsil ettiklerini ortaya 
koymuştur.
49
Bu durum Oğuz Kağan’ın ritüeliyle karşılaştırıldığında altın ve gümüş tavuklarla 
temsil edilen iki boyun da Oğuz’un oğullarından oluştuğunu, Tanrı tarafından gönderilen 
kızın çocuklarının yer kızının çocuklarından üstün olduğunu ve bu yüzden altın tavuk ile 
temsil edildiğini söylemek mümkündür. 
46
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e., 
s. 31-33. 
47
M. Kaplan, 
a.g.e.,
s. 39 – 60. 
48
W. Bang-R. R. Arat, 
a.g.e
., s. 30. 
49
Y. Çoruhlu, 
a.g.e
., s. 148. 

---

Terek, Uygur Harfli Oğuznamedeki Hayvanlarla Oğuz Kağan’ın İlişkisi Kış 2021/ 8-4
ss.1730-1752