1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

28.
 
Gazlarni siqish va uzatish. 
Kompressor, siqish, darajasi, turlari, tenglama, gazlarni siqish, quvvat, porshenli, plastinali, 
suv xalkachali, gazoduvka. 

---

Kimyo sanoatida gazlarni trubalar orkali uzatish va siyraklantirish uchun ular siqiladi. Bu 
siqilgan gazlar suyuqliklarni aralashtirish, sochib berish uchun ishlatiladi. Gazlarni siqish va 
uzatish uchun kompressorlar ishlatiladi. 
Siqilgan gaz bosimi R
2
ning siqilmagan gaz bosimi R
1
ga nisbati siqish darajasi deyiladi. 
Siqish darajasi kattaligiga karab kompressor mashinalar kuyidagi turlarga bo‘linadi: 
1. Ventilyatorlar (R
2 
/ R
1 
=1,1) - ko‘p miqdordagi gazlarni uzatish uchun ishlatiladi. 
2. Gazoduvkalar (1,1< R
2 
/ R
1 
<3) - gaz trubalarida katta qarshilik bo‘lganda ishlatiladi. 
3. Kompressorlar (R
2 
/ R
1 
>3) - yuqori bosim xosil qilish uchun ishlatiladi. 
4. Vakuum nasoslar - bosimi atmosfera bosimidan past bo‘lgan gazlarni surish uchun 
ishlatiladi 
Gaz siqilish jarayonida uning xajmi, bosimi va xarorati uzgaradi. Bu uchala 
kattaliklarning uzaro boglanishi gazning bosimi 1 MPa gacha bo‘lgan gazlarning xolat
tenglamasi bilan ifodalanadi. 
Yuqori bosimlarda gazning bosimi, xajmi va xarorati orasidagi boglanish Vander-Vaalrs 
tenglamasi bilan ifodalanadi: 
a 
(r + --- ) (V - b ) = RT 
b
2 
bu yerda r - gaz bosimi, n/m
2
; V-gazning solishtirma xajmi, m
3
/kg; R-gazlarning universal 
konstantasi, J/kg; T - xarorat, K.
a va b koeffisiyentlar bo‘lib, kuyidagicha aniqlanadi: 
кр
кр
P
T
R
a
64
27
2
2

кр
P
RT
b
8
