Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

Xalqaro marketing 
- tashqi iqtisodiy faoliyat, jahon bozori mar- 
ketingi. Uning mamlakat ichki bozorlari marketingidan ko‘pgina farqi 
bor. Avvalo, jahon bozoriga har bir mamlakat o ‘z marketing strategiyasi 
bilan kirish uchun tanlangan mamlakatning umum madaniy va iqtisodiy 
muhitlami tahlil qilishi zarur. Shu bilan birga xalqaro marketing 
firmaning tashkiliy ishlarmi jahon standartlari darajasida mahsulotni 
rejalashtirish, sotish, harakatini tashkil etish va narxlashtirishda o ‘ziga 
xos talablar qo‘yadi. Xalqaro marketing strategiyasi eksport, import va 
qo‘shma korxonalar tashkil etishda alohida-alohida yondashishni taqozo 
etadi. Xalqaro marketing jahon bozoriga chiqish imkoniyatlarini, tashqi 
muhitni, aniq bozomi tanlash va unga kirish usullarini aniqlash, 
marketing rejasini tuzish, raqobatchilar faoliyatini tadqiq qilish va 
boshqalami o ‘z ichiga oladi.
T o‘g ‘ridan - to ‘g ‘ri marketing 
- bu tovarlar va xizmatlami sotish- 
ni rag‘batlantirish uchun o g ‘zaki, yozma, telefon, elektron shaklda rekla- 
m a murojaatining turi. T o‘g ‘ridan-to‘g ‘ri marketingning asosiy xusu- 
siyati sotuvchi va xaridor o ‘rtasida dialog o‘matish, shu asosda ular 
o ‘rtasida uzoq muddatli barqaror munosabatlami o ‘matish va doimiy 
mijozlar doirasini shakllantirishga hissa q o ‘shishdir.To‘g ‘ri marketingni 
iste’molchidan to ‘g ‘ri buyurtma olish marketingi ham deyiladi. “To‘g ‘ri- 
dan-to‘g ‘ri marketing tezkor javob olish uchun tanlangan aniq mijoz 
bilan to‘g'rid an -to 'g ‘ri (interfaol) muloqotdan iborat”27. T o‘g ‘ridan- 
to 'g ‘ri marketing xaridorlar bilan uzoq muddatli munosabatlami o ‘m a- 
tish va saqlab qolishga imkon beradi. To‘g ‘ridan-to‘g ‘ri marketingning 
asosiy shakllari: - shaxsiy sotish - taqdimotlami tashkil qilish, savollarga 
javob berish va buyurtmalami qabul qilish uchun bir yoki bir nechta 
potensial xaridor bilan bevosita o ‘zaro aloqa qilish; - pochta orqali 
to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri marketing - potensial xaridorlarga pochta varaqalari 
manzillaridan pochta orqali yuboriladigan xatlar, reklama materiallari, 
risolalar va boshqalami o ‘z ichiga oladi; - kataloglar bo‘yicha sotish - 
mijozlarga pochta orqali yuborilgan yoki d o ‘konlarda sotiladigan 
tovarlar kataloglaridan foydalanish; - telefon marketingi (telemarketing) 
- telefondan mijozlarga tovarlarni to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri sotish vositasi
27 Бары ш ева А.В. «П родаж и на 100%». 3 -е издание. - СП б.: П итер, 2007. - 192 с..
67

---

sifatida foydalanish; - to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri javob televizion marketing - 
aloqa elementlari (odatda telefon raqami) yordamida reklama televizion 
(yoki radio) dasturlar orqali tovarlar va xizmatlar savdosi; - Interfaol 
(onlayn) marketing - real vaqt rejimida interfaol kompyuter aloqasi 
xizmatlari orqali to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri marketing. T o‘g ‘ridan-to‘g ‘ri marke­
ting kompaniyalari marketing taklifi iste’m olchilaming tor segmenti 
yoki individual mijozlar ehtiyojlariga moslashtirilganligini diqqat bilan 
kuzatib boradilar28. T o‘g ‘ridan-to‘g ‘ri marketing, birinchi navbatda, 
vositachilik reklamasi va qimmatbaho shaxsiy aloqalarisiz mijozlaming 
m aksimal soniga to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri mahsulotni sotishni tashkil qilish 
usuli sifatida foydalidir. Shu bilan birga, to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri marketing 
potensial mijozlar va xaridorlar bilan ishonchli aloqalami o ‘matish va 
xabardor qilish maqsadida maqsadli auditoriyani kompaniya bilan 
aloqaga jalb qilish uchun samarali vositadir.
1972-yilda F.Kotler mikromarketing va makromarketing tushuncha- 
larini asoslab bergan.