Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

IKKINCHI BO‘LIM 
KONSTRUKSIYALARNI STATIK VA DINAMIK YUKLANISHLAR 
BILAN NATURA SINOVLARI 
III BOB. SINOVLAR TURI VA VAZIFALARI, ASBOBLAR VA 
QURILMALAR 
3.1. Konstruksiyalarga talablar va ularning ishini baholash
Barcha temirbeton buyumlarga, ayrim elementlarga va inshootlarga nisbatan 
umuman qurilish me’yorida va qoidalarida, texnik shartlarda va davlat standartlarida 
bayon qilingan talablar qo‘yiladi. Bu talablar temirbeton konstruksiyalarni ko‘tarish 
qobiliyati (birinchi guruhning chegaraviy holatlari) bo‘yicha va me’yorida 
foydalanishga yaroqliligi (ikkinchi guruhning chegaraviy holatlari) bo‘yicha 
hisoblash zarurlgini ko‘zda tutadi. 
Konstruksiyaning ishini baholashda asosiy omillarni: hisobiy sxemasining 
shartliligi, materiallarning hisobiy tavsiflarini shartliligini, konstruksiya ishining vaqt 
o‘tishi bilan tavsifining o‘zgarishini hisobga olish zarur. Sanab o‘tilgan omilarni 
to‘g‘ri hisobga olinishiga o‘tkazilgan sinovlar natijalarining aniqlik darajasi bog‘liq 
bo‘ladi. 
Hisobiy sxemalarining shartliligi.
Sinalayotgan konstruksiyalarning hisobiy 
sxemalari bu konstruksiyalarni loyihalash jarayonidagi hisoblashdagi kabi yoki 
konstruksiyaning inshoatda haqiqiy ishlash sharoitlariga muvofiq o‘zgartirilgan holda 
qabul qilinadi. Masalan, bir oraliqli to‘sin loyihada biri qo‘zg‘almas va ikkinchisi 
qo‘zg‘aluvchi tayanchlari bo‘lgan sharnirli tayanchli sifatida hisob qilinadi. 
Tayanishning xuddi shunday sxemasi sinovlar vaqtida ham tashkil qilinadi. Tajribada 
olingan ma’lmuotlar konstruksiyaning inshootdagi haqiqiy ishini aks ettirmaydi, 
chunki bunda real sharoitlarda tayanchlardan birining hisoblash sxemasida ko‘zda 
tutilgan qo‘zg‘aluvchanligi ta’minlanmaydi. 
Yig‘ma temirbeton konstruksiyalarni nazorat sinovlardan o‘tkazishga davlat 
standartlari tomonidan ularning tayanish va yuklantirish sxemalari belgilab qo‘yilgan. 
Konstruksiyalar odatda ishchi holatida, ya’ni ular inshootda ishlaydigan holatda 
sinalishi kerak. 
Tajribalarda yo‘l qo‘yiladigan konstruksilarni 90° yoki 180° ga burishlar 
bunday burishlarda yoriqlarning paydo bo‘lishini istisno qilgandagina amalga 

---

108 
oshirilishi kerak, va bu holda ham sinovlar quyiladigan yuklanishning yo‘nalishi 
tegishlicha o‘zgartirilganda amalga oshirilishi kerak.