Buyruqlar tizimi arxitekturasi, operandalarning formatlari Reja

---

Buyruqlar tizimi arxitekturasi, operandalarning formatlari 
 
Reja: 
1.
Buyruqlar tizimi arxitekturasi
2.
Buyruqlar tizimi 
3.
Operandalarning formatlari
1.Buyruqlar tizimi arxitekturasi 
 
Buyruq (
ингл: instruction, рус: команда)
Bajarilishi zarur bo‘lgan amalning ta’rifi. Topshiriqlarni 
boshqarish tilini ko‘rsatish, dastur operatori, boshqaruvchi signal va 
foydalanuvchi talablari
 
buyruq (ko‘rsatma) hisoblanadi. Barcha hollarda, 
buyruqlar yordamida ma’lumotlarni qayta ishlash tizimida ma’lumotlar 
jo‘natish yoki tizimlar orasida ma’lumotlar uzatish jarayonlarini 
boshqarish amalga oshiriladi. Har bir buyruq amal kodidan tashkil topib, 
qaysi obyektga va nima qilish kerakligini, olingan natijani qayerga 
yuborish kerakligini xabar qiladi. Amallarni bajarishda ishlatiladigan 
buyruqlar yig‘masi buyruq tili bilan aniqlanadi. 
Protsessorning ishlashi asosan beshta quyidagi bosqichlardan 
iborat: 
1.
Buyruqni o’qish; 
2.
Buyruqni deshifrlash; 
3.
Operandlarni o’qish; 
4.
Buyruqni bajarish; 
5.
Natijani yozish; 
2. Buyruqlar tizimi
-bu kompyuter ishlatadigan buyruqlar ro’yxati 
bo’lib, ular yordamida dasturchi ma’lumotlarga ishlov berishning o’z 
algoritmini ishlatadi. 
Barcha mikroprotsessorlarni guruhlarga ajratish mumkin: 

CISC (Complex Instruction Set Command) to’liq buyruqlar 
tizimining to’plami bilan; 

RISC (Reduced Instruction Set Command) qisqartirilgan buyruqlar 
tizimining to‘plami bilan; 

VLIW (Very Length Instruction Word) buyruq so‘zi juda uzun 
bo’lgan; 
CISC (Complex Instruction Set Computer) 

---

To’laroq buyruqlar to’plami kompyuteri (CISC) - bu bitta 
ko'rsatmalar bir nechta past darajadagi operatsiyalarni bajarishi 
mumkin bo'lgan yoki ko'p bosqichli operatsiyalarga yoki bitta 
ko'rsatmalar doirasida rejimlarni aniqlashga qodir bo’lgan 
buyruqlar to’plami. 
RISC (Reduced Instruction Set Computer) 
Qisqartirilgan buyruqlar to’plami (RISC) - eng qisqa vaqt ichida 
eng oddiy ko'rsatmalar bilan hisoblash vazifalarini bajarishga 
mo'ljallangan har qanday mikroprotsessorlar oilasidan foydalangan 
holda ma'lumotlarni qayta ishlovchi buyruqlar. RISC - bu CISC-
ning teskarisi. 
3. Операндларнинг форматлари
 
Машина буйруқлари одатда операндлар деб аталадиган 
маълумотлар устида ишлайди. Операндларнинг энг кенг тарқалган 
(асосий) турларига қуйидагилар киради: 
- манзиллар; 
- рақамлар; 
- белгилар; 
- мантиқий маълумотлар. 
Уларга қўшимча равишда компютер янада мураккаб ахборот 
бирликларини қайта ишлашни таъминлайди: 
- график тасвирлар; 
- аудио, видео маълумот; 
- анимация ҳақида маълумот. 
ҲМдаги ҳар бир маълумот тури учун маълум форматлар 
мавжуд. 
Рақамли маълумотлар орасида иккита гуруҳни ажратиш 
мумкин: 
- бутун сонлар; 
- ҳақиқий сонлар. 

---

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
Asosiy adabiyotlar 
1.
 
А.А. Qaxxarov, Yu.Sh. Avazov, U.A. Ruziyev. Kompyuter 
tizimlari va tarmoqlari. -Т.: «Fan va texnologiya», 2019. 456 bet.
 
2.
 
Z.Z.Miryusupov, J.X.Djumanov. «Kompyuter arxitekturasi». 
/TATU. 144 bet. Toshkent, 2017
 
3.
Andreew S. Tanenbaum. Structured computer organization. Sixth 
edition. 2012. – 801 s. 
 
Internet saytlar: 
1.
https://www.fayllar.org