Reje: dnk nın` du`zilisi Ribonuklein kislotalar

vitaminler
dep ataladı. Vitaminler azıq-awqat o`nimlerinin` quram 
bo`limi esaplanadı. Lekin tiykarg`ı azıq zatlarg`a – beloklar, uglevodlar, maylarg`a 
salıstırg`anda ha`dden tıs kem mug`darda talap etiledi. Azıq zatlar quramında 
vitaminler bolmaslıg`ı zat almasıw protsessinin` buzılıwına sebep boladı, na`tiyjede 
organizmdi awır keselliklerge alıp keledi. 
Vitaminlerdi birinshi bolıp, 1880-jılda N.İ.Lunin ashqan. Ol normal tirishilikti 
ta`miyinlewshi beloklar, uglevodlar, maylar ha`m mineral zatlardan tısqarı, ja`ne 
tirishilik ushın za`ru`r bolg`an organik zatlar bar degen juwmaqqa keldi. 
Vitaminler tirishilik ushın za`ru`r zatlar dep ataladı. (vita-tirishilik, vitamin-
tirishilik aminleri). 
Vitaminler kishi molekulalı organik birikpeler bolıp, organizmlerdin` 
tirishilik – protsessinde, o`siwinde, ko`beyiwinde u`lken a`hmiyetke iye. 
Vitaminler to`mendegi qa`siyetlerge iye. 
- adam organizminde sintezlenbeydi; 
-strukturalar payda etiwinde qatnaspaydı; 
-olar organizmde jetispegende zatlar almasıwı buzıladı ha`m o`zine ta`n 
keselliklerdi keltirip shıg`aradı; 
-awqat penen birge qollang`an vitaminler organizmdegi bioximiyalıq 
protsesslerge kofermentler sıpatında ta`sir etedi. 
Organizmde 
vitaminlerdin` 
mug`darının` 
o`zgeriwi 
to`mendegi 
jag`daylardın` payda bolıwına alıp keledi: 
1. Avitaminoz – qandayda bir vitaminnin` organizmde joqlıg`ınan kelip 
shıg`atug`ın kesellikler 
2. Gipovitaminoz – vitaminnin` jetispewshiliginen payda bolatug`ın 
kesellikler 
3. Gipervitaminoz – vitaminlerdin` artıqshalıg`ınan payda bolatug`ın 
kesellikler 
Ha`zirge shekem 30 dan artıq vitamin anıqlang`an bolıp, olar u`sh toparg`a: 
suwda eriytug`ın, maylarda eriytug`ın, vitamin ta`rizli zatlarg`a bo`linedi. 
Suwda eriytug`ın vitaminlerge to`mendegiler kiredi: V
1
vitamini, V
2
vitamini, 
V
12
vitamini, RR vitamini, biotin, N vitamini, S vitamini, R vitamini. 
Mayda eriytug`ın vitaminlerge to`mendegiler kiredi. A vitamini, D vitamini, 
E vitamini, R vitamini kiredi. 

---