N xolmatov. N. Im om ova makro va mikro

iqtisodiy
sikllarga 
noiqtisudiv
omillar sabab bo'ladi. Bunday omillar qatoriga quyidagilar 
kiritiladi:
♦ ruhiy (psixologik) kayfiyatlar (insoniyat Yalpiyatini qamrab 
oluvchi tushkunlik (pessimizm) va ko'tarinkilik (optimizm) to'lqinlari 
mos ravishda iqtisodiy k o n ’yunkturaning tanazzul va yuksalishlarini 
keltirib chiqaradi);
♦ siyosiy shoklar (yuksalishlarni hukumatning saylovlar oldidan 
jonlanishi bilan izohlovchi siyosiy-iqtisodiy sikl nazarivasi);
♦ 
tabiiy ofatlar
(suv toshqini, zilzilalar tanazzul sabablari sifatida, 
aholining 
iqtisodiy 
faolligini 
quyosh 
faolligi 
bilan 
bog'lagan 
Jevonsning quyoshdagi d o g 'la r nazariyasi va hokazo)
A mmo, siklik tebranishlarni keltirib chiqarishi mumkin bo'lgan 
turli xil tashqi sabablarga qaramay, ko'pchilik iqtisodchilar iqtisodiy 
sikllarni baribir qandaydir iqtisodiy hodisalar bilan bog'lash zarur, deb 
hisoblaydi, ya'n i iqtisodchilarning ko'pchiligi - endogen nazariya 
tarafdorlaridir.
Endogen n a z a riy a la r 
siklik tebranishlar iqtisodiy tizimning 
ichidagi (o'z idagi) sabablar bilan izohlaydilar.
Endogen nazariya tarafdorlarining fikricha, 
iqtisodiy
sikllarga 
aynan 
iqtisodiy
omillar sabab bo'ladi. Bunday iqtisodiy sabablarga, 
masalan, quyidagilar kiradi:
♦ Markaziy bankning rag'batlantiruvchi yoki to'x tatib turuvchi 
kredit-pul siyosati;
♦ iste'm olchilar faolivatining faollashuvi yoki so'nishi;
♦ innovatsiyalar;
I'M

---

♦ asosiy kapitalning yangilanishi.
Endogen 
nazariyalar 
orasida 
siklik 
tebranishlarni 
asosiy 
kapitalning yangilanishi bilan izohlovchi nazariya eng keng tarqalgan. 
Bu yangilanish o'rtacha aynan 8-10 yilda yuz beradi va siklning 
yuksaltiruvchi to'lqinining boshlanishnini keltirib chiqaradi.
So'n g g i paytlarda siklik tebranishlarning tabiatini izohlashga 
kompleks 
yondashuvdan 
ko'p roq 
foydalanilmoqda, 
bunda 
yuksaltiruvchi va pasaytiruvchi to'lqinlarning alniashinib kelishi 
sanab o'tilgan turli sabablarning majmuasi bilan izohlanadi.
Iqtisodiy sikllarning boshqa tasniilari ham bor. Davomiylik 
bo'y icha tasnif ju d a keng tarqalgan bo'lib, unda odatda siklik 
tebranishlarning uch turi alohida ajratib ko'rsatiladi:
♦ 3,5-4 yil davom etadigan qisqa muddatli sikllar;
♦ 8— 10 yil davom etadigan o 'rta muddatli sikllar;
♦ 48— 55 yil davom etadigan uzoq muddatli sikllar.