Urganch davlat universiteti «yengil sanoat texnologiyalari va jihozlari»
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kanop tolasi
|
Zig‘ir tolasi-
xossalari jihatidan paxta tolalaridan farq qiladi. Ular pishiq, lekin dag‘al va yo‘g‘onroq bo‘ladi. Poya po‘stlog‘idan olinuvchi tolalar paxta tolalaridan uzunroq, lekin yaskash uzunligi bo‘yicha notekis bo‘ladi. Zig‘ir poyasidan yigirib olingan mayin iplardan sochiq, dasturxon, choyshab va yostiq jildlari, ko‘ylakbop hamda texnikada ishlatiluvchi gazlamalar ishlab chiqariladi, dag‘al iplardan esa qoplar, yo‘g‘on arqon va chilvirlar ishlab chiqariladi. Kanop tolasi - bir yillik, poyasidan tola olinuvchi, balandligi 3-5 m, poyasining yo‘g‘onligi 20 mm gacha bo‘lgan o‘simlik bo‘lib, u asosan bizning yurtimizda - O‘zbekistonda Toshkent viloyatidagina ekiladi va etishtiriladi. Kanop xorijiy mamlakatlarda, ya’ni Hindistonda, Eron va Afrika qit’asining ayrim mamlakatlarida o‘stiriladi. Kanop asosan qop-qanor gazlamalari va eshilgan buyumlar ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Buning sababi - uning tolasining dag‘alligidir. Tola olish uchun ekiladigan kanoplar asosan 10 apreldan 1 maygacha bo‘lgan muddatni o‘z ichiga oladi. Jut- tola olinuvchi bir yillik o‘simlik bo‘lib, biologik nuqtai nazardan qaraganda kanopga o‘xshash, qator ko‘rsatkichlari bo‘yicha unga yaqindir. Jutning ham poyasi uzun (3-4 m) va yo‘g‘on (10-15 mm), tolalari ham kanop tolasi singari dag‘al, uning tolasidan ham kanop tolasini ishlatish maqsadlari kabi foydalaniladi. Jut faqat issiq mamlakatlarda - Hindiston, Pokiston va Bangladesh davlatlarida etishtiriladi. Butun dunyoda etishtiriladigan jut tolasining 90 foizini shu davlatlar ishlab chiqaradi. Jut tolasi kam miqdorda Xitoyda va Afrika davlatlarida etishtiriladi. Jut tolasi asosan arqon, mebel, qop-gilam va boshqa texnikada qo‘llaniladigan mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Koyr- bu tola turi asosan Xindiston mamlakatining ko‘plab xududlarida etishtiriladi. Malayalam tilida arqon degan ma’noni anglatib, palma daraxti mevasi - kokosning ustini qoplagan dag‘al qatlamdan olinadi. Tola bir qismining uzunligi 15-33 sm, qalinligi 0,05—0,3 mm ni tashkil etadi. Tolaning devor qatlami sellyuloza moddasidan tashkil topgan. Tolaning pishmagan xolatdagi ko‘rinishi yumshoq va oq tusli bo‘ladi. Tola tarkibidagi lignin moddasi uni qattiq yog‘ochlanishiga olib keladi. Tolaning rangi och qizg‘ish va jigarrang tusda bo‘ladi. Koyr tolasini olish uchun daraxt mevalari yig‘ib olinib, ular dengiz yoki oddiy suvda 10 oygacha ivitiladi (achitiladi). SHundan so‘ng, mevadan qo‘l yordamida tolasi ajratib olinadi. Eng uzun tolasi 25,4—30,5 sm ni, o‘rta tolasi uzunligi esa 20,3— 25,4 sm ni tashkil etadi. Yigirib olingan koyr iplaridan qalin va ingichka arqonlar, kanatlar, baliqchilik sanoatida ishlatiladigan to‘rlarishlab chiqariladi. Uning nisbatan qalin tolalaridan shyotka maxsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladi. Tola tarkibidagi lignin moddasining ko‘pligi koyr tolasining mustaxkam bo‘lishini ta’minlaydi. Xindistonning Kerala shtati tolaning jaxon bozorida 60 % ishlab chiqaradi. SHri-Lanka esa tolaning 36 % qayta ishlaydi. Demak koyr tolasining 50 % dan ortig‘ini Xindiston ishlab chiqaradi. Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|