N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi

“so‘z yozuvi” 
yoki 
“logografik yozuv” 
nomi 
bilan umumlashtiriladi. Eng qadimgi logografik yozuv tizimlari (misr 
ieroglifikasi, Eron hududida Haxomanishlar hukmronligi davrida amal qilgan 
mixxatlar, xitoy ieroglifikasi va boshqalar. 1- va 2- rasmlar) miloddan avvalgi 
4-ming yillikning oxiridan miloddan avvalgi 2-ming yilliklarning boshlarigacha 
bo‘lgan davrda shakllangan. Haqiqiy ma’nodagi yozuv tizimlari dastlab 
Qadimiy Sharqda vujudga kelgan.
1- rasm (Shumer mixsimon xati, eramizdan 4 ming yil avval) 
2- rasm (Grek yozuvi, eramizdan 3 ming yil avval) 

---

77 
3- rasm Shumer loylavhasi (eramizning 4-3 asrlari) 

---

78 
Logografiya (logos - so‘z, grafiya - yozaman) yozuvdagi har bir alomat 
(logogrammalar) bir so‘zni bildirar edi. Bu yozuvda, alomatlar miqdor so‘zlar 
miqdoriga, aniqrog’i mustaqil fe’l (xabar)ning semantik vohidlariga tengdir. 
Logigrafik yozuvning piktografik yozuvdan afzalligi quyidagilardan 
iborat: 
a) Logografik yozuv xabar qilinishi lozim bo‘lgan mazmunni ancha 
mufassal aks ettira oladi. 
b) Piktografik yozuvda so‘z tarkibi va so‘z shakllari noaniqroq, logografik 
yozuvda esa aniq bo‘ladi. 
Logografik yozuvning birinchi mukammallashgan shakli ieroglifik 
yozuvdir. “Ieroglifik” so‘zi yunoncha so‘zdan olingan bo‘lib, 
“muqaddas 
yozuv”
degan ma’noni anglatadi. Bu yozuvdan dastavval Arabistonda keng 
foydalanilgan. Keyinchalik Xitoy davlati ham shu yozuvga o‘tadi va bu 
yozuvdan hozirgi kunda ham foydalanib kelinmoqda. 

---

79 
I-II asrlarda Stoy Shenm Xitoy ierogliflarining katalogini tuzib, bunda 
10,5 ming ieroglifni kiritadi. Xitoy tilining to‘liq lug’atlarida 40 ming 
iyerogliflar qayd qilingan. 
Yozuvning 
ommaviylashuvi 
uchun 
uni, 
albatta, 
osonlashtirish, 
soddalashtirish, qulaylashtirish zarur edi. Masalan, 
“ko‘z yoshi” 
so‘zini yozib 
ko‘rsatish uchun “ko‘z” va “suv”ning kombinatsiyasi ko‘rsatilgan. Lekin 
bunday soddalashtirish unumsiz edi.
Yozuv tarixining uchinchi bosqichga orfografiya yozuvlari kiradi. Bora-
bora logogrammalar so‘z asosi (morfemalar)ni bildiradigan bo‘ldi (masalan, 
kelishik qo‘shimchalari) va natijada morfemografiya yozuvlari keng tarqaldi. 
To‘rtinchi tur yozuvlar, bu sillabografiya (bo‘g’in) yozuvlaridir. Bunda 
har bir alomat bir bo‘g’inni ifodalaydi. Bu yozuv turi milodgacha bo‘lgan 2-1- 
ming yilliklarda paydo bo‘lgan. Bu yozuvni uch guruhga bo‘ladilar: birinchi 
guruhga mayya, mexiy va koreya yozuvlari kiradi. Bularda alomatlar har xil 
bo‘g’inlar - alohida unlilar, undosh va unli ovozlarni ifodalaydi. Ikkinchi 
guruhga krit(?), kipr, habash va yapon yozuvlari mansubdir. Uchinchi guruhga 
hind yozuvlari kiradi. 
Yozuv taraqqiyotining beshinchi bosqichiga ovoz-fonemani bidiruvchi 
yozuvlar kiradi. Bularni umumlashtirib