A R A S T U F A L S A F A S I A r a s t u b u n a r s a l a r d a , b i z d a b i r i n c h i j a v h a r kabi q a b u l
q ilin g a n n i n a z a r d a tu t a d i . Borligi i n s o n ir o d a s i d a n ta s h q a ri
m a v j u d b o ‘lg a n n i u t a b i a t a n m a v ju d n a r s a l a r d e b ata y d i.
I n s o n i r o d a s id a n t a s h q a r i m a v ju d boMgan u s h b u ja v h a r n i n g
h a r b ir xiliga b ir j a v h a r x o s d ir va u tufayli j a v h a r o ' z asosiga
e g a b o 'l a d i h a m d a u tufayli j a v h a r m o h i y a t i u n i n g b a r c h a
x i l l a r i d a n ( s i n f l a r i d a n ) a jra lib t u r a d i . O ' z - o ' z i d a n j a v h a r
b o ' l g a n u s h b u h a r b i r s i n f n i n g m o h i y a t i n i u j a v h a r n i n g
“ t a b i a t a n x i s l a t i ” , d e b a t a y d i . M o h i y a t l a r n i n g u s h b u
fa rq la n ish la ri j a v h a r l a r n i n g ta b i a t a n xislatlari b ila n a n i q l a n a d i
d e b t u s h u n t i r a d i . H a r b ir x iln in g m o h i y a t i s h u n d a y k i , sh u
xil n a r s a n in g o ' z - o ' z i d a n kelib c h i q q a n h a r a k a ti ila u n g a t a ’sir
qilishi a n i q r a v s h a n d ir , s h u xil n a r s a d a m a v ju d b o 'l g a n b o s h q a
a y n a n z o tiy o r a z l a r n i n g x o h h a r a k a t , x o h m i q d o r , x o h sifat,
h o la t va b o s h q a o ra z la ri m av ju d lig ig a s a b a b b o 'l a d i . M a s a l a n
d e v o m i n g m o h i y a t i u s tid a shiftni t u t i b t u r i s h i d i r va u d ev o rg a
taalluqli xislatlarni o 'z l a s h tir a d i. C h u n k i s h u xil xislatlarga ega
b o ' l i s h u c h u n h a m d e v o r d i r . T a b i a t t u f a y l i m a v j u d
j a v h a r l a r n i n g x illa rid a n h a r b irin i u “ t a b i a t a n j a v h a r l a r ” d e b ,
u l a r n i n g a y n a n ( m o h i y a t l i ) o r a z la r in i esa u “ t a b i a t a n o r a z l a r ”
d e b a ta y d i. A r a s tu o ' z o ld ig a m a q s a d n i q o 'y g a c h , u n g a h is-
t u y g 'u tufayli y e tib b o r g a n d a y y etib b o r m a d i va t u g ' m a o d a t
tufayli m a ’q u l o t l a r n i b ilg a n d a y b i l m a d i , balki o 'z i m a n t i q d a
e s l a t i b o ' t g a n n a r s a l a r n i t a d q i q e t i s h u s u l i t u f a y l i
m u q a d d i m o t i avvalni a n i q l a b , m a q s a d g a erish d i.
