Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

0 ‘N OLTINCHI BO‘LIM
A r a s t u a q l n i n g u s h b u m a v j u d i y a t i d a n b a r k a m o l r o q
m a v ju d iy a t b o l i s h i m u m k i n e m a s , d e g a n x u lo s a g a keladi. Va 
o ‘z g a n i m a d i r b o r k i , o ‘s h a tu fa y li, u , y a ’ni aq l m o h i y a t
k a s b e t a d i , m o h i y a t k asb e tis h b o r a s i d a e s a , o ‘s h a o kzga 
n i m a d i r i n s o n n i n g a q l g a ( o n g g a ) e r i s h i s h i g a i o n a t — 
y o r d a m c h i b o l a d i . A g a r i n s o n o ‘z i n i n g b u n d a n o r t i q
b a r k a m o l b o ' l o l m a y d i g a n o liy k a m o l a t i g a , ( y a ’ni a q lg a )
e ris h s a , u n i n g m o h i y a t i , i n s o n n i n g (asl) m o h i y a t i b o l i s h i g a
y a q i n la s h g a n b ir q ism i b o l a b o s h la y d i va b u m o h i y a t u n i n g
faoliyati ( h a r a k a t i ) d i r . B u n d a n m a ’lu m b o l a d i k i , n a z a riy aql 
b o i m i s h xayrli n a rs a g a e g a b o l i s h i u c h u n in s o n g a x iz m a t 
qilish m a q s a d i b o l g a n k u c h l a r z a r u r e k a n . I n s o n m o h iy a ti
154

---

A R A S T U F A L S A F A S I
a q l d a n a m o y o n b o l a d i . A q l n i n g m o h i y a t i u n i n g ( a q ln in g )
h a r a k a t i ( f a o liy a ti) boM ishiga y a q i n b o l g a n i d a aq l eg alik
q ilu v c h i fa o liy a t ( h a r a k a t ) b o ‘la b o s h la y d i. B u n i n g u c h u n
i n s o n n i n g faq at ta b iiy ( ta b ia t a t o q ilg a n ) a v lo d d a n - a v l o d g a
o ‘t i b v o ris lik y o ‘li ila e r i s h i l a d i g a n fik rla s h q o b i l i y a t i d a n
t a s h q a r i y a n a a m a l i y m a h o r a t l a r b o i m o g ‘i z a r u r d i r . Aql 
fikrlash vositasida faoliyat ko'rsatadi. S h u m u n o s a b a t ila A rastu, 
a q l n i n g k a m o l a t g a e r i s h m o g ‘i u c h u n ta b iiy ( t a b ia t) va ru h iy
k u c h l a r n i n g o ‘z lari y e ta r lim i, d e g a n m a s a la n i o 'r g a n a d i va 
u la r y e ta rli e m a s , d e b t u s h u n t i r a d i . X u lla s , in s o n e n g oliy 
k a m o l a t g a e r i s h u v i u c h u n u n g a ( y a n a ) i n s o n t a b i a t i va 
faoliyatiga q o bs h im c h a ikkita - a m a liy va nazariy fikriy k u c h la r 
z a r u r d ir .