Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

0 ‘N YETTINCH I BO LIM
U s h b u m a s a la la r n i te k s h ir is h n i tu g a tib A ra s tu avval t a d q iq
e tib b o ‘lg an n a rs a la rg a q a y ta d i. T a b i a t a n i n s o n o ' z i q a n d a y
z o t , u n d a r u h d a n n i m a l a r m a v ju d . U u s h b u s a b a b la r n in g , 
a g a r u la r y o m o d d a t o m o n i d a n yoki q u r o l - v o s i t a t o m o n i d a n
t a y y o r l o v c h i b o ' l s a l a r m a v j u d l i k l a r i s h a r t - s h a r o i t l a r i n i
k o 'r s a t i b o ' t a d i , to k i a q l n i n g a m a l i y k u c h la r i n a z a riy a q lg a
e ris h is h d a u l a r d a n i m k o n i b o r i c h a t o l a fo y d a la n a olsinlar.
S o ‘n g ra A r a s tu in s o n g a xos ru h iy m o h iy a tla r n i tek sh irish g a 
o ‘tadi. U larn in g borligi in so n n in g kam olatga erishishiga yetarlimi 
y o x u d u la r fa q a tg in a io n a t — y o r d a m c h i b o i i b q o l a d ila r m i?
U s h b u t a d q i q o t m a v ju d iy a t u n s u r l a r i h a q id a g i n i z o m n i n g
o ‘zidir. B u u n s u r l a r o 'z l a r i n i n g v o s ita s id a p a y d o b o l u v c h i
n a r s a la r u c h u n yetarli d e b h is o b la y d ila r m i, y o ‘q m i ? Fitriy 
( ta b i i y ) j a v h a r l a r o q i l o n a f a o liy a tn i t a y y o r l a y o l a d i l a r m i ,
y o ‘q m i , d e g a n m a s a la la r n i A r a s tu t a d q i q e ta d i.
0 ‘N SA K K IZ IN C H I BO‘LIM
A m m o u s h b u m a s a la la r n i o T g a n i s h d a A r a s tu m a l u m bir 
m u s h k u l l i k l a r g a d u c h k e l a d i . U n i n g , r u h v a r u h n i n g
q o b i l i y a t l a r i n i t u g a t g a n i d a n s o ‘n g b o s h l a g a n t a d q i q o t i
bilquvvat va b i l q u w a t n i n g b o s h q a kuchlarga b o g l i q to m o n la rig a
155

---

A B U N A S R F O R O B IY
bagMshlangan. Arastu k a m o latg a y a ’ni haqiqatga erishishda faqat 
r u h iy m o h i y a t l a r n i n g o ‘zi yetarli e m a s fikriy k u c h l a r y a n a
b o s h q a asosga m u h to jd ir, d e b tushuntiradi. H u r iroda va fikrlash 
tufayli 
fikriy k u c h l a r t o m o n i d a n id ro k etilu v c h i m a v h u m
m o h i y a t l a r (b ilim la r) ta b iiy asoslari boM mish m o h i y a t l a r d a n
a w a l m a v ju d boMganligi u c h u n , u la r d a n b o s h q a m a ’qu lo tlarg a 
e r is h is h d a fo y d a la n a d ila r.
S h u n i n g u c h u n o l d i n b ilq u v v a t a q lg a m a ' q u l o t l a r q a n d a y
t a ’sir e tis h la rin i o 'r g a n i s h m a ’q u l boMadi. B ilquvvat aql nega 
a b a d iy e m a s . B u n in g u c h u n h u r iroda b o ‘y ic h a e m a s , ta b ia ta n
ta a llu q li b o l i s h i z a r u r d ir . D e m a k , a l b a t t a b ilq u v v a t a q l d a
b i r i n c h i faol h a r a k a t d a g i s a b a b la r n i y a r a t u v c h i va b o s h q a
m a ' q u l o t l a r g a ta b iiy q o b iliy a t b e r u v c h i q a n d a y d i r m a v z u
( o b ’e k t) b o l i s h i kerak.