Kasbiy monologik nutq tuzish

Arosat yalangligida yigit yolg‘iz o‘zi. Yigit
.
Umrim o‘tdi sarsonlikda, sargardonlikda,
Yaxshi-yomon zamonlarni ko‘rib kеldim mеn.
Ba’zan ma’no topa oldim chin insonlikda,
Ba’zan esa uni yеrga urib kеldim mеn.
Mana, o‘sha tarozibon, u-ku farishta,
Insonlardan ko‘ra yuksak turajak-ku u.
(A.Oripov)
2
 
 
 

---

1-topshiriq. Berilgan jadvalni adabiy til me’yorlariga muvofiq misollr 
bilan to‘ldiri
ng! (Kasbingizga oid terminlardan foydalanib). 
Adabiy til me’yorlari
Misollar
1) stilistik me’yorlar;
2) talaffuz (orfoepik) me’yorlari;
3) aksentologik (sо‘z va formalarda 
urg‘uning aks etishi;
4) fonetik me’yorlar;
5) grammatik (morfologik va sintaktik) 
me’yorlar;
6) sо‘z yasalish me’yorlari;
7) orfografik me’yorlar;
8) grafik (grafika) me’yorlar;
9) punktuatsion me’yorlar;
2-topshiriq. 
Badiiy adabiyotlardagi nutq odobi haqidagi hikoyatlarni o’qing va 
ularning tarbiyaviy ahamiyati haqida gapiring.

---

Monologik nutq elementlari — soʻzlovchining oʻziga qaratilgan, boshqa 
shaxsning tinglash va javob berishini eʼtiborda tutmaydigan nutq shakli. Ayrim 
dramatik asarlarda personajning Monologik nutqi tomoshabinga qaratilgan boʻladi. 
Monologik nutq nasriy asarlarda ham bor. Nazmda esa asosiy nutq shakllaridan 
biri hisoblanadi. Baʼzan Monologik nutqda asarning kulminatsion nuqtasi bayon 
etiladi. Monologik nutq uchun, odatda, tuzilish va mazmun jihatdan oʻzaro bogʻliq, 
oʻziga xos kompozitsion qurilishga va mantiqiy tugallikka ega boʻlgan matnning 
maʼlum boʻlagi xos boʻladi. Monologik nutq ogʻzaki (nutq bayon qilish) yoki 
yozma (publitsistika, memuarlar, kundaliklar) shaklida ifodalanishi mumkin. 
Monologik nutqning ogʻzaki shaklida ohang (intonatsiya) muhim oʻrin egallaydi, 
yozma Monologik nutqda esa ohang matnning sintaktik konstruk-siyasiga, 
mantiqiy urgʻu tushuvchi soʻzlarning joylashish oʻrniga bogʻliq. Monologik nutq 
notiqning asosiy nutqiy shakllaridan hisoblanadi; lingvo-stilistik usul boʻlib, bir 
qancha turlari mavjud. Mas, taʼsir qiluvchi (targʻib qiluvchi) Monologik nutq, 
dramatik Monologik nutq, lirik Monologik nutq, hikoya qiluvchi (axborot beru vch 
i) Monologik nutq Monologik nutqning ochiq nutq va ichki nutq kabi koʻrinishlari 
mavjud; ochiq Monologik nutqda personaj oʻz nutqini ovoz chiqarib bayon etadi; 
ichki Monologik nutqda monolog personajning ichki nutqi, oʻylari shaklida 
namoyon 
boʻladi
Misollar va kuzatishlar
"Bu uzoq vaqtdan beri birinchi kun edi, va barchamiz qamoqxonaga 
o'xshagan bu katta, zamonaviy mehmonxonada hovuzdan bir oz dam olish va dam 
olishga harakat qilardim. uni "quvonchli qamoqxona" deb atashardi. Siz 
Bangkokdan tashqariga chiqishingiz mumkin bo'lgan bunday joy, siz charter 
avtobusga tushishingiz kerak edi - siz, ehtimol, yuqori tikanli simli to'siq tufayli 
ular ko'chaga chiqmasligingiz kerak edi. sizlar va banditlar tashqariga chiqasizlar 
va har safar tez-tez siz ov miltiqlarini eshitishingiz mumkin, chunki mehmonxona 
qo'riqchilari Siam ko'rfazidagi qirg'oq bo'ylab tez itlar otishgan.

---

"Ammo agar siz qirg'oq bo'ylab yurishni xohlasangiz, uni o'rganishingiz 
kerak bo'lgan yagona narsa - begona o'tlarni olib tashlash, uni itning yuziga silkitib 
tashlash va hamma narsa jirkanch bo'ladi". 
(Spalding Gray, Kambodja yuzida suzishga teatr guruhi, 2005)
" Monolog - odatda bir yoki bir nechta mavzular atrofida erkin to'plangan 
g'oyalar to'plamiga ega bo'lgan yagona shaxs tomonidan taqdim etiladigan so'zma-
so'z taqdimotdir.Men buni qat'iy og'zaki taqdimot deb ayta olmayman, ko'pchilik, 
ammo barchasida muvaffaqiyatli monologlar shuningdek, turli xil props va sahna 
asboblari bilan birga, ularning yuz ifodalarini va qo'l harakatlarini qo'llash kabi 
katta ahamiyatga ega bo'lmagan sof unsurlar ham qo'llaniladi. "
(Jay Sankey, Zen va monolog ijodi Routledge, 2000)
Monologlar va dialoglar
- "Suhbat suhbatlar emas, monologdir , shuning uchun ozgina yaxshi suhbatlar 
mavjud: kamchilik tufayli ikki aqlli gapiruvchi kamdan-kam uchraydilar".
(Truman Capote)
- "Suhbat kabi gap yo'q, bu illüziya, monologlar kesishadi, hamma gap, biz 
gaplashamiz, bizni tovushlar bilan, so'zlar bilan o'zimizdan chiqadi, ba'zida ular 
boshqalarni ularning atrofida tarqalib ketishadi, chunki bu boshqa doiralarning 
ta'siriga tushadi, ammo bu haqiqatan ham ro'y berayotgan muloqot tufayli emas, 
balki ayolning kiyim stolida yotgan ko'k chiffonning ro'molchasi, u qizil 
shifonning ro'molchasi ".
(Rebekka G'arb, "Suhbat yo'q", "Harsh VOICE" , 1935)

---