Nurmurodov

Gb=400
mN/m2, nisbiy uzayishi 
8=8-24 
%, zarbiy qovushqoqligi aH=0,5 
mJ/m2; 55Q uchun esa Gb =600 mN/m2, 8 =5-10 % va aH=0,25 mJ/m2 
ga teng.
134

---

Quymalar olishda Cr, Ni, Mo, V va boshqa elementlar bilan 
legirlangan po‘latlar ham keng ishlatiladi.
Quymakorlikda eng ko'p ishlatiladigan rangli qotishmalar 
jumlasiga mis, aluminiy, magniy va boshqa rangli metallaming 
quymabop qotishmalari kiradi. Masalan, mis qotishmalaridan bronza 
va jez, aluminiy qotishmalaridan siluminlar, Al-Cu, A l-Cu-Si, A l- 
Mg qotishmalari, magniy qotishmalaridan esa M g-Al-Zn, M g-Al 
qotishmalari va boshqalar shular jumlasidandir.
Quymakorlik korxonalarida ishlatiladigan bronzalar ikki guruhga 
boiinadi: a) qalayli, b) qalaysiz bronzalar.
Jezlar (mis bilan mx qotishmalari) dan oddiy jezlar quymalar 
olishda kam ishlatiladi, chunki ulaming texnologik va mexanik 
xossalari ancha past bo‘ladi. Quyma buyum (detal) lar olish uchun 
oddiy va maxsus jezlar guruhidan, asosan, maxsus jezlardan 
foydalaniladi. Bunday maxsus jezlar olish uchun oddiy jezlarga qalay, 
aluminiy, kremniy, nikel, marganes, temir, qo‘rg‘oshin kabi 
elementlar ma’lum miqdorda qo‘shilgan bo‘ladi. Jezlarga qo‘shiluvchi 
elementlaming turi va miqdori qotishmadan kutilgan xossalarga ko‘ra 
belgilanadi. Shunday qilib, turli statistik m a’lumotlarga ko‘ra, quyma 
buyum (detal) laming 75 % ga yaqini kulrang cho‘yanlardan, 20 
%
chasi po‘latlardan, 2-3 % chasi bog‘lanuvchan cho‘yanlardan va juda 
oz qismi rangli metall qotishmalaridan olinmoqda.
Quymalarda uchraydigan nuqsonlar.
Ma’lumki, quymakorlik 
sanoatida olinadigan quymalarda ba’zan turli nuqsonlar, ya’ni 
kimyoviy tarkibi va strukturasining notekisligi, cho'kish bo‘shlig‘i, 
kovaklik, gaz pufaklari, likvatsiya kabi nuqsonlar uchraydi. Bunday 
nuqsonlar quyidagicha hosil bo‘ladi, ya’ni quyma soviyotganda uning 
hajmi ma’lum darajada kichrayadi, natijada quymaning yuqorigi 
qismida