Nurmurodov

cho'kish boshlig'i
deb ataladigan bo‘shliq paydo bo‘ladi. 
Bundan tashqari, suyuq eritmada erigan gazlar metall qotayotganda 
ajralib chiqib, o ‘mida g
‘ovaklar
yuzaga keladi va ushbu quymalar 
nuqsonlari sharoitga qarab, quymaning ustki qismiga yoki butun 
sig‘imga taralgan holda bo‘lishi mumkin.
Kimyoviy jihatdan turli jinslilik, ya’ni eritmadagi yoki 
qotishmadagi qo‘shimchalaming quymada notekis taqsimlanish 
hollari ham bo‘ladiki, bu hodisa 
likvatsiya
deyiladi va u tegishli 
qotishmaning mexanik xossalarini pasaytiradi. Likvatsiya hodisasi
135

---

suyuq qotishmaning (masalan, po‘latning) notekis kristallanishidan 
kelib chiqadi.
Ayniqsa, po‘lat quymalarda uchraydigan yana bir nuqson 
g ‘uddalardir. G ‘uddalar suyuq po‘lat qolipga quyilayotganda sachra- 
shi va tomchilar tarzida quymaga yopishib qolishidan hosil bo‘ladigan 
notekislikdir.
Endi yuqorida keltirilgan quymalardagi ba’zi nuqsonlaming oldini 
olish uchun sanoat miyoqsida qo‘llaniladigan chora-tadbirlar bilan 
tanishishni zarur deb hisoblaymiz.
Quymada 
cho'kish b o ‘shlig‘i
/zosil bo‘lmasligi uchun qolipda 
p ribil
deb ataladigan maxsus bo‘shliqlar qilinadi. Qolipga suyuq 
metall quyilganda u qolipni to ‘ldirib, pribilga o ‘tadi va cho‘kish 
bo‘shlig‘i quymada emas, balki pribilda hosil bo'ladi, pribil esa 
quymadan kesib tashlanadi.
Quymada gaz pufakchalari hosil bo‘lmasligi uchun suyuq 
metallni qolipga quyishdan oldin unga maxsus qaytargichlar, masalan, 
ferrosilitsiy, 
ferromarganes, ferroaluminiy, silikokalsiy qo‘shiladi, 
qolipda gaz chiqish kanallari soni ko‘paytiriladi, quyish yo‘llari to‘g‘ri 
tanlanadi, metallning qolipga quyish vaqtidagi harorati to‘g‘ri 
belgilanadi. Quymalarda uchraydigan nuqsonlardan