‘ylama, qiyshiq va ко ‘ndalangprokatlash
kabi turlari mavjud.
Bo‘ylama prokatlash yo‘li bilan sort va list prokatlar olinadi. Sort
prokatlar jumlasiga ko‘ndalang kesimi doira, kvadrat, oltiyoqlik,
uchyoqlik, tavr, qo‘shtavr, segment, rels, ellips va boshqa shakldagi
prokatlar kiradi. List prokatlar qalin va yupqa listlarga boMinadi. Qalin
listlaming qalinligi 4 mm dan ortiq, yupqa listlaming qalinligi esa 4
mm gacha bo‘ladi. Yupqa listlar, ba’zan, o‘ram tarzida ham ishlab
chiqariladi. Yupqa listlar sirtining sifati jihatidan har xil turlarga
bo‘linadi. Masalan, dekapirlangan (yumshatilib, kuyundisi ketka-
zilgan) listlar, ruxlangan listlar (tunukalar), oq (qalay yugurtirilgan)
tunukalar, jilolangan qora tunukalar va boshqalar yupqa listlaming ana
shunday turlari jumlasiga kiradi.
B o‘ylama
prokatlashda tayyorlanma qarama-qarshi aylanuvchi
jo ‘valaming o‘qqa perpendikular holatda siqilib suriladi (9.3 a-rasm).
К о ‘ndalang
prokatlashda tayyorlanma (metall) bir yo‘nalishda
aylanuvchi jo ‘valar orasida amalga oshiriladi. Ishlov berilayotgan
tayyorlanma esa jo ‘valaming harakatiga qarama-qarshi aylanma
harakatni qabul qiladi (9.3 b-rasm).
Qiyshiq prokatlash
yo‘li bilan, asosan, choksiz quvurlar olinadi.
qiyshiq prokatlashda bochkasimon jo ‘valar bir-biriga nisbatan ma’lum
burchak ostida joylashib, har ikkalasi ham bir tomonga aylanadi.
144
Natijada tayyorlanma bir vaqtning o ‘zida ham aylanma, ham qaytma
harakatda b o iad i (9.3 d-rasm). Prokat buyumlar, asosan, turli tuzilish-
dagi prokatlash stanlarida ishlab chiqariladi.
9.3 -rasnt. a - bo ‘ylama; b
-
ко ‘ndalang; d-qiyshiq; 1-jo ‘valar;
2 - tanavor; 3- opravka.
Prokatlash stanlarini quyidagi asosiy ko‘rsatkichlariga qarab,
guruhlarga bo‘lish (tasniflash) qabul qilingan, ya’ni bunda ish
kletining jo ‘valari soni, ishlab chiqariladigan mahsulot xili,
qafaslarning o‘matilishi hisobga olinadi.
Ish kletining jo ‘valari soniga ko‘ra stanlar ikki jo ‘vali reversiz
(dio), ikki jo ‘vali reversli, uch jo ‘vali (trio), to‘r t j o ‘vali (kvarto) va
ko‘p jo ‘valilarga bo‘linadi.
Ishlab chiqariladigan mahsulotlar xiliga ko‘ra - isuvchi, xomaki
tayyorlanma rels-balka, sort, sim, list, quvur, g‘ildirak va boshqalar
boiadi.
Ish kletlarining joylashuviga ko‘ra, bir kletli, kletkalari bir
chiziqda joylashgan pog‘onali, shaxmat tartibida joylashgan, yarim
uzluksiz va uzluksiz kabi stanlar boiadi.
Stanlar reversiv, ya’ni jo ‘valaming aylanish yo‘nalishi o‘zgartiri-
ladigan boiishi ham mumkin. Reversiv stanlar metallni ikki
yo'nalishda ham prokatlashga imkon beradi. Reversiv standa bir
yo'nalishda prokatlangan buyumni, ikkinchi yo‘nalishda prokatlash
145
uchun jo ‘valar orasidagi tirish kichraytirilib, jo ‘valaming aylanish
yo'nalishlari teskari tomonga o ‘zgartiriladi.
Yirik quymalami prokatlab, ko‘ndalang kesimi 140x140 dan
450x450 mm gacha bo‘lgan tayyorlanmalar (blyumslar) qolish uchun
m oijallangan stanlar
Dostları ilə paylaş: |