Ma’lumki, Nosiruddin Rabg‘uziy «Qisasi Rabg‘uziy» asarini yozish bi
Yüklə 123,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Qisasi Rabg‘uziy” ilm ahli nigohida
|
MANBASHUNOSLIK VA MATNSHUNOSLIKI
87 Abdushukurov B., 2015: 9] aniqlashdi. Shuningdek, adib hayoti va uning yag- ona merosini tadqiq etish, undagi qis- sa, hikoya, rivoyat, she’riy janrlar, latifa, hikmat kabilarning asarda tutgan o‘rnini tahlil qilishda ilmiy xulosalar ham beri- lyaptiki, u ham Rabg‘uziy ijodini o‘rgan- ish bugungi kunda ham dolzarbligicha qolayotganligini isbotlaydi. O‘z davrining bilimdoni bo‘lgan Nosi- ruddin Rabg‘uziy «Qisasi Rabg‘uziy» asarini yozishda diniy manbalar- ni o‘rganish bilan birga og‘zaki ijod ta’sirida yuzaga kelgan yozma adabi- yot namunalaridan ham foydalangan. O‘ziga xos kompozitsion tuzilishga ega bo‘lgan «XIV asrdagi o‘zbek badiiy ad- abiyotining saviyasi, darajasi va kuchini ko‘rsatib beruvchi» [Rasulev X., 1986: 30.] «Qisasi Rabg‘uziy» «hijriy 710 yiln- ing Hut (milodiy 1310–1311 yil 21 fevral – 21 mart) oyida» [Rabg‘uziy, 1990: 7] yozib tugallangan. “Qisasi Rabg‘uziy” ilm ahli nigohida “Qisasi Rabg‘uziy” asariga qiziqish barcha davrda ham omma e’tiborida bo‘lgan. Keyingi yillarda asarni o‘rgan- ish bo‘yicha bir qancha amaliy ish- lar bajarildi. Xususan, I.Ostonaqulov o‘zining «Qisas ar-Rabg‘uziy» – ad- abiy asar» nomli tadqiqotida asar manbasini ikki turga: adabiy va tarixiy manbalarga bo‘lib o‘rganishni ma’qul ko‘radi [Ostonaqulov I., 1993: 35] Biz ushbu fikrni ma’qullaymiz, biroq, o‘rta asr adabiyoti haqida so‘z ketganida «Qadimgi va o‘rta asrlardagi yozma ad- abiyot xalq og‘zaki ijodisiz rivojlanishi mumkin emasligini» [Kurbaniyozov M., 2016: 69] to‘g‘ri ta’kidlagan tadqiqotchi M.Kurbaniyazovning fikrlarini e’tirof et - maslikning ham iloji yo‘q. Chunki xalq og‘zaki ijodi namunalaridan foydalanish har qanday badiiy asarni xalqning yur- agiga kirib borishiga asos bo‘lgan. Ana shu ikki yondashuvni umumlashtirib, «Qisasi Rabg‘uziy»ning shu kungacha mashhur bo‘lishida «din – folklor – ad- abiyot» uchligining o‘rni muhim degan xulosaga keldik. Aynan ana shu uchli- kning yaxlitlashuvi asarning qariyb еtti asrdan buyon kitobxonlarning qo‘ldan qo‘ymay o‘qishlariga sabab bo‘lgan. Asar tarkibidagi qissalar o‘rtasidagi umumiylik payg‘ambarlarga xos sifatlar, ularning Alloh tomonidan yuborilgani, jamiyatda avj olgan zararli illatlardan insonlarni qaytargani hamda dinning ahamiyatini tushuntirgani «Qur’on» oyatlari, «Hadis»lardan olingan ibratli hikoyalar hamda xalq og‘zaki ijodi na- munalari asosida o‘ziga xos uslubda ifodalanadi. Shuningdek, muallifning ifoda shakli ham muayyan badiiy-este- tik tamoyillarga asoslanadi, ya’ni adib payg‘ambarlarning hayot yo‘lini tas- virlashdan avval ularning sifatlari va mo‘jizalarini ertak va dostonlarda еtak - chi bo‘lgan saj’ usulidan foydalanadi. Badiiy adabiyotda «qo‘llangan saj’ esa o‘z xarakteri jihatidan juda ham mukam- mal bo‘lib, saj’langan har bir so‘z u yoki bu shaxs sifatlarini ochib berishga xizmat qiladi» [Sarimsoqov B., 1978: 94]. Asar muqaddimasida payg‘ambarlar faoliyati umumiy obzor tariqasida she’riy shaklda beriladi. Qissaning mazmuni, badiiyligi- ni kuchaytirish, munozarali voqea-hod- isalarga aniqlik kiritish maqsadida adib tasvir jarayonida bir janr ichida bosh- qasini keltirib, asarning ta’sirchanligini ta’minlaydi. Asarning folklor va yozma adabiyot munosabatini tekshirishda ana shu janrlarni tadqiq etish zarurdir. Zero, «adabiyotshunoslar folklorshunoslikda o‘rganiladigan muhim jihatlardan tar- ixiy-adabiy va nazariy muammolarni hal qilishda foydalanishi» [Medrish D.] qo‘yilgan muammoning еchimini topish - da asos bo‘ladi. Yüklə 123,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|