O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

 
+
=
 
va
+
=
 
. 
va
kuchlarning ta’sir chiziqlarini davom ettirib, ular kesishgan O 
nuqtani topamiz va 3-aksiomaga asosan, 
va
kuchlarni koʻchirib, qoʻshamiz, 
+ 
= yoki
+
+
+ = , 
+
= 0 boʻlganligi uchun + = . 
Endi quyidagi uchburchaklarning oʻxshashligidan ΔOAC ~ ΔOA
1
A
2
va
ΔOCB ~ΔOB
1
B
2
, kerakli proporsiyalarni tuzish mumkin : 
 
 
 
 
 
 
A 
C 
B 
O 

---

45 
va
= , 
bundan
·
va
·
,
dan foydalanib,
= , 
proporsiyalarning xossalaridan, + 
va CB+AC = AB boʻlganligi uchun 
=
(2.13) 
va
+ 
yoki
+
= . ( 2.14) 
Demak, ixtiyoriy ikkita parallel kuchlarni qoʻshib, bitta teng ta’sir 
etuvchiga keltirish mumkin, faqat teng ta’sir etuchining qoʻyilish nuqtasi (2.13 ) 
proporsiyadan topiladi. 
Agar parallel kuchlar qarama-qarshi tomonga yoʻnalgan boʻlsa, yuqoridagi 
munosabatlar uncha oʻzgarmaydi, 
=
(2.15) 
faqat
- 
( 
> 
), yoki
- 
( 
> 
). (2.16)
E
.PARALLEL KUCHLAR TA’SIRIDAGI MUVOZANAT TENGLAMALARI.
 
Agar yassi jismga ta’sir chiziqlari Oy oʻqiga parallel
,
,
,…,
kuchlar 
ta’sir qilsa (1.18-shakl), ularni bitta teng ta’sir etuvchiga ga keltirish mumkin 
ekan. Lekin 
kuchining qoʻyilish nuqtasi turli joyda boʻlishi muvozanat 
tenglamalarini tuzishda faqat = 0 yetarli emas, balki ning tekislikning biror 
nuqtasiga (masalan koordinatalar boshiga ) nisbatan momenti ham nolga teng 
boʻlishi talab etiladi, ya’ni M
o
( ) = 0. Demak, 
+
+
…+
= dan
M
o
( ) = M
o
(
)+ M
o
(
)+…+ M
o
( ) , 
yoki M
o
( ) = 
 
U holda tekis jismning Oy oʻqiga parallel boʻlgan kuchlar ta’siridagi muvozanati 
quyidagi shartlardan iborat boʻladi: 

---

46 
= 0 va M
o
( ) = 0, 
yoki
= 0 va 
(2.17) 
barcha kuchlar Ox oʻqiga perpendikulyar, shuning uchun
= 0 muvozanat 
shartlariga kirmaydi. R
y
= 
dan,
=0 va
0.
(2.18) 
Yuqoridagi maʻlumotlarni mustahkamlash uchun amaliy masalalar yechamiz: