O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

T/r 
Jismlar shakli 
Ogʻirlik markazi 
1 
Ixtiyoriy uchburchak yuzi 
SM = BM; 
SN = DN; 
SE = AE. 
2 
Aylana yoyi 
Yarim aylana uchun 

---

74 
3 
Doira sektori yuzi 
4 
Yarim shar hajmi 
5 
Konus hajmi 
6 
Piramida hajmi 

---

75 
2.3. JISMLAR SISTEMASINING MUVOZANAT HOLATI. 
2.3.1. Murakkab tuzilmalarning turlari va hisoblash usullari. 
A. MURAKKAB TUZILMALARNING TURLARI. 
Bino-inshootlar 
va mashina-mexanizmlar bir necha qismlardan iborat boʻlib, bu qismlar turli 
vositalar yordamida bir-biriga bogʻlangan boʻladi. Nazariy mexanika fani 
bunday sistemalarni butunligicha yoki boʻlaklarga boʻlib, alohida-alohida 
muvozanatini tekshiradi. Quyidagi tasvirlarda turli inshootlar va texnikada 
uchraydigan jismlar majmuasi keltirilgan (2.43-shakl)[2]. 
a)
b) 
d) 
e) 
j) 
i) 
2.43-shakl. 
B. HISOBLASH USULLARI. 
Nazariy mexanika fanida fazoviy jismlar 
sistemasi koʻpincha soddalashtirish uchun tekislikdagi jismlar sistemasiga 
keltiriladi. Uning ikki xilini koʻrib oʻtamiz: 
a) sistema qismlarining birikish nuqtalarida (sharnir, parchin mix, 
podshipnik, roʻlik-gʻildirak, payvandlangan va h.k.) boʻlaklarga boʻlinib, alohida 
muvozanat shartlari tuziladi. Bunda faqat klassik mexanikaning ta’sir va aks ta’sir 
qonuni hisobga olinadi. Bu usul mexanikada 
qismlarga ajratish usuli 
yoki 
tugun 
kesish usuli 
deb ataladi. 

---

76 
b) ikkinchi usul, ixtiyoriy fazoviy sistemani biror tekislik bilan kesib olib, 
alohida kesimlar muvozanati tahlil qilinadi va olingan natijalar umumlashtiriladi. 
Bunday usul