O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

 
3.1.3.
 
Moddiy nuqta harakatining xususiy hollari. 
Yuqorida aniqlangan natijalardan foydalanib, nuqta harakatining ba‘zi bir xususiy 
hollarini ko‘rib chiqamiz. 
1.
To‘g‘ri chiziqli harakat .
Agar nuqtaning trayektoriyasito‘g‘ri 
chiziqdan iborat bo‘lsa, u holda harakat qonuni 
x = x(t), yoki s = x(t). (3.36)
va
nuqtaning tezligi
V = 
(3.37) 
Geometriyadan ma’lumki, toʻgri chiziq-radiusi cheksizga teng boʻlgan aylananing 
yoyi, ya’ni

=

bo‘ladi.
Shu sababli
0
ρ
v
2


n
a
bo‘ladi va nuqtaning to‘liq tezlanishi faqat urinma 
tezlanishdan iborat bo‘ladi, ya‘ni
2
2
dt
s
d
dt
dv




a
a
.
(3.38) 
Bunday harakatda tezlik vektori faqat moduli bo‘yicha o‘zgarishini e’tiborga 
olsak, urinma tezlanish faqat tezlikning son qiymatini o‘zgarishini belgilar ekan 
xolos. 
a)
To‘g‘ri chiziqli tekis harakat .
Agar 
a
= 0 va 
V = const 
boʻlsa, 
nuqtaning harakati 
tekis harakat 
deb ataladi. U holda 
 

---

117 
V =
 
n i i n t e g r a l l a b ,
 
 
 
va tanish formulani hosil qilamiz:
s = s
0
+ 
V·t;
yoki
 x=x
0
+Vt .
(3.39) 
(3.39) tenglik-
toʻgri chiziqli tekis harakat qonuni 
deb ataladi. 
b)
To‘g‘ri chiziqli o ʻzgaruvcha n harakat .
Agar 
a=
const 
boʻlsa, nuqtaning harakati