O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

x 
y 
 
 
V 
 
 
a 
 
 
m 
m/s 
m/s
2
 
3,464 
1,5 
2 
-2,6 
3,28 
-3,464 
-1,5 
3,77 
-0,92 
3,18 

---

121 
Moddiy nuqta harakatining grafigini chizamiz: M(x,y) nuqtaning t =
sekunddagi oʻrnini topib,
x=4
; tezliklar va 
tezlanishlar masshtabi tanlab, 
= 1;
= 
= 1. 
Tezliklar grafigini trayektoriyaga joylaymiz: 
3.7-shakl. 
Tezlanish grafigi esa quyidagicha boʻladi: 
3.8-shakl. 
3-masala.
s=0,2t
2
+0,3t qonun bo‘yicha egri chiziqli harakat qilayotgan
nuqta t=3s da qanday to‘la tezlanishga ega bo‘ladi? Shu paytda egrilik radiusi 

=1,5m deb olinsin. 
M 
y 
x 
-4 
-3 
3 
4 
 
M 
x 
y 
4 
-4 
-3 
3 

---

122 
Yechish:
Moddiy nuqtaning tezligini topish uchun yoʻldan vaqt boʻyicha 
hosila olinadi, 
V =
= (0,2t
2
+ 0,3t )' = 0,4t + 0,3 . (1) 
Urinma tezlanish tezlikdan vaqt boʻyicha olingan hosilaga teng: 
(0,4t + 0,3 )
'
= 0,4 m/s
2
. (2) 
Urinma tezlanish esa
= 
= 
Umumiy tezlanish (3.34) formuladan aniqlanadi: 
a = 
 
4-masala: 
(chet el adabiyotidan olingan [2] ) Ezilmaydigan narsalar bilan 
toʻldirilgan qoplar balandligi 6 metrli qiyalikdan 12 m/sek gorizontal tezlik bilan 
uchib chiqmoq-da (3.9-shakl). Havoning qarshiligini hisobga olmay va qoplar 
faqat ogʻirlik kuchi ta’sirida harakat qiladi deb, ularning gorizontan uchish 
uzoqligi-R ni toping.
3.9-shakl.