O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

tezliklar oniy 
markazi 
yoki 
oniy aylanish markazi 
deb ataladi. Tezliklar oniy markazi geometrik 
usulda, quyidagi koʻrinishlarda aniqlanadi: 
 
3.29-shakl. 3.30-shakl. 

---

143 
1)
bir jismning ustida ikkinchi jism sirpanmasdan dumalasa, ularning bir- 
biriga tegib turgan nuqtasi 
P 
tezliklar oniy markazi boʻladi (3.29-shakl). 
2) agar tekis shakl A nuqtasining tezligi 
va B nuqtasining tezligi 
yoʻnalishi ma’lum boʻlsa, ularga perpendikulyar chiziqlar oʻtkazib, kesishish 
nuqtasi - 
P 
tezliklar oniy markazi topiladi (3.30-shakl). 
3) agar tekis shakl A va B nuqtalarining tezlik vektorlari oʻzaro parallel va 
bir tomonga yoʻnalgan boʻlsa, ularning boshlangʻich tomonidan perpendikulyar va
uchlarini tutashtirish yordamida 
P 
tezliklar oniy markazi topiladi (3.31-shakl).
3.31-shakl. 
4) agar tekis shakl A va B nuqtalarining tezlik vektorlari oʻzaro parallel, va 
turli tomonga yoʻnalgan boʻlsa, ularning boshlangʻich tomonidan perpendikulyar 
va uchlarini tutashtirish yordamida 
P 
tezliklar oniy markazi topiladi (3.32-shakl). 
3.32-shakl. 
5) agar tekis shakl A va B nuqtalarining tezlik vektorlari oʻzaro parallel, 
bir tomonga yoʻnalgan va qiymatlari teng boʻlsa, ularning boshlangʻich tomonidan 
va uchlaridan perpendikulyar chiqarsak, ular kesishmaydi, demak tezliklar oniy 
markazi da , yani jism ilgarilanma harakatda boʻladi (3.33-shakl). 

---

144 
3.33-shakl. 
Tezliklar oniy markazi usulining asosiy formulasi aylanma harakatdagi jism 
nuqtalarining tezligi formulasidan
V = R
 
keltirib chiqariladi: 3.30-shakldan
= AP
va
= BP
demak = 
= 
. (3.65)