―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

9.4. Neftli moylarni gidrotozalash qurilmasi
Katalitik gidrotozalash asosan deparafinlangan rafinatlar buyoqlarini 
jadalligini kamaytirishda hamda uni oksidlanishga barqarorligini yaxshilashda 
ham qo‗llaniladi. Bir vaqtda gidrotozalash natijasida kokslanish va yog‗ning 
kislotaligi, oltingugurtni tarkibi kamayadi.

---

371 
Yog‗ning sovish harorati 1 - 2°С ga oshadi, qovushqoqlik indeksi-katta 
bo‗lmagan birlikka (1-2 birlikka), yog‗ning qovushqoqligi juda kam o‗zgaradi. 
Xomashyodan gidrotozalash yog‗ni chiqishi 97 - 99% (massasiga 
nisbatan) erishadi. Qo‗shimcha mahsulotlar sifatida nisbatan katta bo‗lmagan 
miqdorda gazni shamollatishga quvilishi va texnik vodorod sul‘fid. Reaksiyada 
to‗g‗ridan-to‗g‗ri vodorodni qatnashishi hamda tozalangan mahsulotda erishi va 
shamollatishda gazlar bilan birga chiqib ketishi, xomashyoda 0,2-0,4% 
(massasiga nisbatan)ni tashkil qiladi. Katalitik riformingga qurilmadan kirib 
keladigan texnik vodorodning (toz gazning) sarfi xomashyoda 0,6 do 1,4% 
(massasiga nisbatan) yuqori, qaysiki bunday gazda ballast gazlari qatnashadi. 
Gidrotozalash qurilmasining tarkibiga bir nechta seksiyalar kiradi: 
qizdiruvchi va reaktor, ajratish-barqarorlashtirish va vodorod tarkibli gazni 
vodorod sul‘fiddan tozalash seksiyasi. Deparafinlangan rafinatlarni 
gidrotozalash qurilmasi uchun xomashyoni reaktor orqali bir marta o‗tkazish 
tavsiflidir. Vodorod-tarkibli gaz Н
2
S dan tozalangandan keyin yana qaytadan 
dastlabki xomashyo va tizimga to‗xtovsiz kiritiladigan yangi vodorod-tarkibli 
gaz bilan birlashadi.
Yog‗ning qovushqoqligini pasayishidan va uning alangalanish haroratidan 
qochish uchun yog‗li gidrogenizatdagi erigan gazlarni jiddiy chiqarib 
yuborishga va quvishga (yog‗li suyuqlik fraksiyasiga nisbatan yengil) intiladi. 
Sanoatda yog‗larni yuqori haroratda (210-240°С) gazlarni asosiy massasi 
gidrogenizat yog‗laridan ajratish, quvishdan oldin gidrogenizatni qaytadan 
qizdirishni amalga oshirmaslik qurilmasi keng qo‗llaniladi. Bu qurilmaning 
texnologik sxemasi 9.4-rasmda keltirilgan [7, 81]. 
Haydaladigan xomashyo nasos (22) issiqlik almashtirgichdan (20) o‗tadi 
va issiqlik almashtirgichdan (3) oldin oldindan issiqlik almashtirgichda (4) 
qizdirilgan gazlar bilan aralashadi: yangi texnik vodorod va vodorod-tarkibli 
sirkulyatsiya gazi bilan (kompressor 7 yordamida uzatiladi) aralashdi. Gaz-
xomashyo aralashmasi zmeyevik pechiga (1) kirib keladi va keyin gidrotozalash 
jarayonnida amalga oshiriladigan katalizator bilan to‗ldirilgan reaktorga (2) 

---

372 
to‗planadi.